μπροστινή πλευρά (recto) | |
[Μέλας . . . . .] Σαραπίωνι καὶ Σιλβανω | |
[. . . . . . χ]αίρειν. Απέστειλα υμίν | |
[διὰ τού ν]εκροτάφου τὸ σώμα τού | |
[αδελφού] Φιβίωνος καὶ επλήρωσα | |
5 | [αυ]τὸν [το]ὺς μισθοὺς τής παρακομι- |
δής τού σώματος όντας εν δραχμαίς | |
τριακοσίαις τεσσαράκοντα παλαιού | |
νομίσματος καὶ θαυμάζω πάνυ | |
[ότι] αλόγως απέστητε μὴ άραντες | |
10 | [τὸ σ]ώμα τού αδελφού υμών, αλλὰ |
σ[υ]νλέξαντες όσα είχεν καὶ ούτως | |
απέστητε, καὶ εκ τούτου έμαθον | |
ότι ου χάριν τού νεκρού ανήλθατε, | |
αλλὰ χάριν τών σκευών αυτού. | |
15 | Φροντίσατε ού̣ν τὰ αναλωθέντα ετοι- |
μάσαι. Έστι δέ τὰ αναλώματα· | |
τιμ(ής) φαρμάκου παλ(αιαὶ) (δραχμαὶ) ξ, | |
τιμ(ής) οίνου τη πρώτη | |
ημέρα χο(ώ)ν β παλ(αιαὶ) (δραχμαὶ) λβ, | |
20 | [υπ(έρ)] δαπάνης εν ψω- |
μίοις καὶ προσφαγίοις (δραχμαὶ) ις, | |
[τ]ω νεκροτάφω εις τὸ όρος | |
με[τ]ὰ τὸν γεγραμμένον | |
μισθὸν χο(ύν) ένα (δραχμαὶ) κ, | |
25 | ελαίου χό(ας) β (δραχμαὶ) ιβ, |
κρ[ι]θής (αρτάβην) α (δραχμαὶ) κ, | |
τιμ(ής) σινδόνος (δραχμαὶ) κ | |
καὶ μισθού ὡς πρόκ(ειται) (δραχμαὶ) τμ | |
(γίνονται) επὶ τού? λ?[όγο]υ τής | |
30 | όλης δα[πά]νης παλαιού |
νομίσματος δραχμαὶ | |
πεντακόσιαι είκοσι, | |
γί(νονται) (δραχμαὶ) φκ. | |
[Π]αν ούν ποιήσετε υπηρετήσαι τὸν | |
35 | μέλλοντα ενεγκ[εί]ν τὸ σώμα |
εν ψωμίοις καὶ [οι]ν̣αρίω καὶ ελαίω | |
καὶ όσα δυνατὸν υ[μί]ν εστιν, ίνα μαρ- | |
τυρήση μοι. μη[δ]έν δέ δράσητε | |
κάθετα στο κείμενο | |
[- -]ων [. . . . . . .]μένων εν αργυρί[ω] διὰ τὸ εμέ μ̣ ̣ ̣[ ̣ ̣ ̣ ̣]ε̣ν̣ [..] | |
40 | [- -]εδ[. . . . . . . .]π̣[. . . .]και[. . .]τα[. . . . . . . . . .] ̣[ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣] ̣ ̣ ̣ Παχὼ̣ν̣ κ̣η̣ |
[- -] π̣ι̣ [. . . . . . .] υμας ε[. . . . . .] Ερρώσθ[αι υμας εύχομαι]. | |
πίσω πλευρά (verso) | |
[Σαρ]απ̣ί̣[ωνι] καὶ | |
[Σι]λβανω αδελφοίς | |
Φιβίωνος | |
☓ Μέλ̣α̣ς (δεκάδαρχος) |
Το κείμενο έχει την κλασική μορφή επιστολής –πρόκειται για επαγγελματική επιστολή (Geschäftsbrief)– της εποχής του. Όπως είναι αναμενόμενο, στις πρώτες γραμμές αναφέρονται τα ονόματα του αποστολέα σε ονομαστική και του παραλήπτη σε δοτική (στ. 1-2). Μετά τα ονόματα βρίσκεται ο χαιρετισμός, ο οποίος στην προκείμενη περίπτωση τελείωνε με το χαίρειν (στ. 2). Στη συνέχεια ο αποστολέας περνά στο κύριο μέρος της επιστολής (στ. 3-39) που, ως συνήθως, καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του παπύρου, αφήνοντας στο τέλος χώρο για την ημερομηνία και πρόσθετους χαιρετισμούς (στ. 40-41).
Ο δεκάδαρχος Μέλας αναλαμβάνει να στείλει τη σορό του Φιβίωνα στους αδελφούς του, οι οποίοι, απ’ ότι φαίνεται, αμέλησαν να την πάρουν μαζί τους. Συγχρόνως τους στέλνει αυτήν την επιστολή, με την οποία στηλιτεύει την αμέλειά τους (στ. 2-14), απαιτεί την επιστροφή των χρημάτων που κατέβαλε ο ίδιος (στ. 15-16) καταγράφοντας αναλυτικά τα έξοδά του (στ. 16-33) και ζητά τη σωστή υποδοχή και περιποίηση του απεσταλμένου του δεκαδάρχου που θα παραδώσει τη σορό (στ. 34-38).
Αποστολέας της επιστολής είναι κάποιος Μέλας, ο οποίος στην πίσω πλευρά του παπύρου, αλλά ίσως και στην αρχή του κειμένου, αμέσως μετά το όνομά του, δηλώνει ότι είναι δεκαδάρχης (δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτή την ύστερη εποχή το ουσιαστικό ήταν πρωτόκλιτο ή δευτερόκλιτο, δηλαδή δεκαδάρχης ή δεκάδαρχος, βλ. Melaerts 1994: 101-103). To αξίωμα αυτό είχε συνήθως στρατιωτικές ή αστυνομικές αρμοδιότητες, και στο πλαίσιο αυτό ενίοτε επεκτεινόταν και σε οικονομικά ζητήματα (Melaerts 1994: 105-112· για το αξίωμα αυτό, πρβλ. Π1: Σχόλια).
Οι παραλήπτες είναι δύο αδέλφια, για τους οποίους τίποτε άλλο δεν είναι γνωστό, εκτός από το γεγονός ότι ο τρίτος αδελφός τους ο Φιβίων είχε πρόσφατα πεθάνει.
Ο Μέλας τους γράφει ότι τους έστειλε τη σορό του αδελφού τους, καθώς οι ίδιοι δεν την είχαν πάρει μαζί τους, όταν ήλθαν να πάρουν τα πράγματά του. Αντίστοιχοι διακανονισμοί για μεταφορές σορών σώζονται και σε άλλους παπύρους (π.χ. P.Grenf. II 73∙ P.Petaus 28∙ P.Princ. III 166). Ο κατάλογος εξόδων που περιλαμβάνεται στον πάπυρο φανερώνει ότι η σορός του αδελφού είχε ταριχευθεί. Η συνήθεια αυτή ήταν αιγυπτιακή, αλλά πολλοί Έλληνες της Αιγύπτου την υιοθέτησαν και συνέχιζαν να ταριχεύουν τους νεκρούς τους σε μούμιες σε όλη τη ρωμαϊκή περίοδο ως και τον 7ο αι. μ.Χ. Η διαδικασία απαιτούσε την αφαίρεση των εντοσθίων του νεκρού, εμβύθιση σε χημικό μείγμα, ξέπλυμα και τύλιξη με αρκετές στρώσεις υφάσματος. Στις πηγές αναφέρεται επίσης η χρήση ουσιών, όπως η πίσσα και το μέλι, όμως η ακριβής πρακτική παραμένει άγνωστη. Ανάλογα με την οικονομική ευχέρεια του θανόντος το πτώμα στολιζόταν με χρυσάφι στο πρόσωπο και σε άλλα μέρη του σώματος. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι και τα νεκρικά πορτραίτα, τα πιο γνωστά από τα οποία προέρχονται από το Φαγιούμ (Hornung 1983· Doxiadis 1995· Dunand – Lichenberg 2006. Για την εξέλιξη των ταφικών πρακτικών στη ρωμαϊκή Αίγυπτο βλ. Dunand 1986).
Ο κατάλογος των εξόδων περιλαμβάνει τα χρήματα για την ταρίχευση της σορού, τα έξοδα αποστολής καθώς και το μισθό και το σιτηρέσιο του νεκροθάφτη τόσο για την ταρίχευση (στ. 18-21) καθώς και για τη συνοδεία της σορού (στ. 24-26).
Η αναφορά σε νομίσματα ‘παλαιού τύπου’ υποδεικνύει ότι το κείμενο αυτό γράφτηκε αμέσως ή λίγο μετά από κάποια οικονομική μεταρρύθμιση. Όπως προαναφέρθηκε, τα παλαιογραφικά χαρακτηριστικά του παπύρου τον τοποθετούν στο τέλος του 3ου ή τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ. Συνεπώς, η εν λόγω μεταρρύθμιση πρέπει να είναι είτε αυτή του Αυρηλιανού, η οποία έλαβε χώρα το 274 μ.Χ., είτε η γνωστή μεταρρύθμιση του Διοκλητιανού, η οποία ξεκίνησε το 293/4 μ.Χ., ανέτρεψε την προηγούμενη και κράτησε μια δεκαετία (για τις μεταβολές στη σύσταση των νομισμάτων βλ. Aubert 2003: 248-249∙ Haklai-Rotenberg 2011). Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ήταν αποτέλεσμα της διαρκούς υποτίμησης του δηναρίου, η οποία ήδη από το τέλος του 2ου αι. μ.Χ. είχε αρχίσει να προκαλεί σταδιακή αύξηση του πληθωρισμού (βλ. Jones 1974: 187-227∙ Duncan-Jones 1994: 25-28, 219-223).
(μπροστινή πλευρά) Μέλας προς Σαραπίωνα και Σιλβανό, χαίρετε. Σας έστειλα μέσω του νεκροθάφτη τη σορό του αδελφού σας, του Φιβίωνα, και πλήρωσα (στ. 5) σε αυτόν το κόστος της μεταφοράς της σορού, που ήταν τριακόσιες σαράντα δραχμές σε παλαιό νόμισμα. Εκπλήσσομαι πολύ που φύγατε άνευ λόγου χωρίς να πάρετε (στ. 10) τη σορό του αδελφού σας, αν και μαζέψατε τα πράγματά του και έτσι αποχωρήσατε. Από το γεγονός αυτό συμπέρανα ότι δεν ήλθατε για το νεκρό αλλά για τα υπάρχοντά του. (στ. 15) Να φροντίσετε λοιπόν να ετοιμάσετε την αποπληρωμή των εξόδων. Και αυτά είναι τα εξής: εξήντα δραχμές παλαιού τύπου για τα χημικά, τριάντα δύο δραχμές παλαιού τύπου για δύο χόες κρασί την πρώτη ημέρα, (στ. 20) δεκαέξι δραχμές έξοδα για ψωμί και φαγητό, στο νεκροθάφτη για τη διαδρομή στην έρημο μαζί με το μισθό που συμφωνήθηκε γραπτά είκοσι δραχμές για ένα χουν, (στ. 25) δώδεκα δραχμές για δύο χόες λάδι, είκοσι δραχμές για μια αρτάβη κριθάρι, είκοσι δραχμές για το κόστος του σαβάνου και για το μισθό του, όπως προαναφέρθηκε, 340 δραχμές. (στ. 30) Ο συνολικός λογαριασμός των εξόδων είναι πεντακόσιες είκοσι δραχμές σε νόμισμα παλαιού τύπου = 520 δραχμαί. Να κάνετε ό,τι μπορείτε για να περιποιηθείτε (στ. 35) αυτόν που θα σας φέρει τη σορό, με φαγητό και λίγο κρασί και λάδι και ό,τι σας είναι δυνατόν, ώστε να μου δώσει αναφορά. Μην κάνετε όμως τίποτε… (πίσω πλευρά) Προς Σαραπίωνα και Σιλβανό, αδελφούς του Φιβίωνα, Μέλας, δεκάδαρχος.