οίδε επέδοσαν εις τὸ ανάθημα ό ανέθηκεν | |
η βουλὴ η επ᾿ Ευθυκρίτου άρχοντος· | |
βουλευταί· | |
col. I | Φιλόστρατος Αχαρνε(ύς) |
5 | Ευθυκράτης Αφιδ[[γ]]ναί(ος) |
Χαιρέστρατος Ῥαμνού(σιος) | |
Ουλίας Στειριεύ(ς) | |
[Φ]άλανθος εκ Κερα(μέων) | |
Ευκράτης Λαμπρεύ(ς) | |
10 | Λυκõργος Μελιτε(ύς) |
Καλλισθένης Τρινεμ(εύς) | |
Ευετίων Σφήττιο(ς) | |
Ένπεδος Οιήθε(ν) | |
Θεοκρίνης Ὑβάδης | |
15 | Φιλοκράτης Αιξωνεύ(ς) |
Πρωτοκλής Κηφισιεύ(ς) | |
Βούλις Θοραιεύ(ς) | |
col. II | Δημήτριος Αφ<ι>δναίο(ς) |
Αμεινίας Αγρυλήθε(ν) | |
20 | Αν̣τίδοτος Συπαλήττι(ος) |
Θεόδωρος Παλληνεύ(ς) | |
Επιγήθης Εροιάδη(ς) | |
Νίκανδρος Μαραθώνι(ος) | |
Λυσίθεος Ευ<ω>νυμ(εύς) | |
25 | ταμίας· |
Σωτιά̣δης Αχαρνεύ(ς) | |
γραμματεύς· | |
Σωκράτης Παιονίδ(ης) | |
Πυθόδηλος Ἁγνούσιο(ς) | |
vacat | |
30 | οίδε εκ τών άλλων επέδοσαν· |
col. I | |
Φανόδημος Θυμαιτά(δης) | |
Δημάδης Παιανιεύ(ς) | |
Πολύε̣υκτος Σφήττιο(ς) | |
Ευ[– –6–7– – Κ]ολλυτε(ύς) | |
35 | [Κ]ηφι̣σοφών Χολαργε(ύς) |
col. II | |
Αριστείδης Ἕρμ̣[ει(ος)] | |
Φείδιππος Μ[υρρινού(σιος)?] | |
Καλλιτέλη[ς – – – –] | |
Καλλικ– – – – – – – | |
40 | Αριστίω[ν – – – – –] |
vacat 0,022 | |
Καλλισθ̣ένης Χαρ<μύλ>ου Τρινεμεὺς [είπεν]· | |
[ε]πειδὴ Ευθ̣υκράτης Αφιδ[ν]αίος καὶ Φιλ[όστρατος] | |
[Α]χαρνεὺς καὶ Χαιρέστρατος Ῥαμνούσι[ος αεὶ] | |
[δ]ιατελούσιν φιλοτιμούμε<ν>οι πρὸς τὴν βο[υλὴν] | |
45 | [κ]αὶ τού αναθήματος τού εν Ανφιαράου τή[ι βου]– |
[λ]εί συνεπεμελήθησαν καλώς καὶ φιλοτίμω[ς], | |
[δ]εδόχθαι τήι βουλεί· επαινέσαι Ευθυκράτην̣ | |
Δρακοντί<δ>ου Αφιγναίον, Φιλόστρατον Φιλίνο[υ] | |
Αχαρνέα, Χαιρέστρατον Χαιρεδήμου Ῥαμνού– | |
50 | σιον, καὶ στεφανώσαι έκαστον αυτών χρυσώι |
στεφάνωι απὸ :𐅅: δραχμών, επὰν τὰς ευθ̣ύνας | |
δώσιν, όπως άν καὶ οι άλλοι φιλοτιμώνται πρὸς | |
τὴν βουλὴν ειδότες, ότι χάριτας αυτοίς η βουλὴ | |
απο[δ]ώσει τὰς αξίας εκάστωι, ων άν ευ<ε>ργετή– | |
55 | σωσιν· αναγράψαι δέ τόδε τὸ ψήφισμα τὸν γραμ– |
ματέα τής βουλής εν στήλει λιθίνει καὶ στήσ[αι] | |
εν τώι ιερώι τού Αμφιαράου. |
Η στήλη φέρει κατάλογο με τα ονόματα όσων συνέβαλαν οικονομικά σε δημόσια αφιέρωση που πραγματοποίησε η βουλή στο ιερό του Αμφιάραου στον Ωρωπό. Συγκεκριμένα, αναγράφονται τα ονόματα είκοσι ενός βουλευτών, του ταμία, δύο γραμματέων και άλλων δέκα Αθηναίων. Ακόμη στη στήλη παρατίθεται ψήφισμα της βουλής με το οποίο απονέμονται τιμές στους τρεις πρώτους βουλευτές που εμφανίζονται στον κατάλογο.
Τα ονόματα του καταλόγου
Τα ονόματα του καταλόγου δεν εμφανίζονται ομαδοποιημένα κατά φυλές (Λεονάρδος 1917: 42). Για τη σειρά εμφάνισής τους ενδέχεται να έχει ληφθεί υπόψη είτε το ποσό που συνεισέφεραν για την ανέγερση του αναθήματος είτε η ηλικία. Η απουσία, ωστόσο, επαρκών προσωπογραφικών στοιχείων για όλους τους συμμετέχοντες στον κατάλογο δεν επιτρέπει την εξαγωγή πιο ασφαλών συμπερασμάτων (Lambert 2012: 28-29). Κάποια από τα ονόματα είναι γνωστά και από άλλες μαρτυρίες. Ενδεικτικά και κατά σειρά αναγραφής στη στήλη:
από τους είκοσι έναν βουλευτές:
-στ. 6: ο Χαιρέστρατος από τον δήμο Ραμνούντα (Traill, PAA 975170): πιθανόν ταυτίζεται με τον γλύπτη Χαιρέστρατο, ο οποίος έζησε στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. και φιλοτέχνησε το άγαλμα της Θέμιδος του Ραμνούντα.
-στ. 10: ο Λυκούργος από τον δήμο Μελίτης (Traill, PAA 611375): πιθανότατα διαιτητής το έτος 330/329 π.Χ., μαζί με τον Θεοκρίνη (βλ. και παρακάτω).
-στ. 12: ο Ευετίων από τον δήμο Σφηττού (Traill, PAA 430885): διαιτητής το έτος 329/328 π.Χ., εισηγητής ψηφίσματος το 328/327 π.Χ., και τριήραρχος.
-στ. 14: ο Θεοκρίνης από τον δήμο Υβάδων (Traill, PAA 508320): διαιτητής το έτος 330/329 π.Χ. και γνωστός συκοφάντης, σύμφωνα με τον λόγο Κατὰ Θεοκρίνου που αποδίδεται εσφαλμένα στον Δημοσθένη.
-στ. 18: ο Δημήτριος από τον δήμο Άφιδνας (Traill, PAA 310400): ίσως πρόκειται για τον Δημήτριο ο οποίος το έτος 332/331 π.Χ. πρότεινε τιμητικό ψήφισμα για τον Φανόδημο, επειδή ο τελευταίος έδειξε ιδιαίτερη επιμέλεια και ζήλο για το ιερό του Αμφιάραου (IG II3 348, στ. 9, 10-17, 20-27 [βλ. και παρακάτω]).
-στ. 20: ο Αντίδοτος από τον δήμο Συπαληττού (Traill, PAA 132725): πιθανότατα ταυτίζεται με τον Αντίδοτο ο οποίος το έτος 333/332 π.Χ. εισηγήθηκε στη βουλή πρόταση σχετικά με το αίτημα χορήγησης του προνομίου της εγκτήσεως σε Κιτιείς εμπόρους (IG II3 337, στ. 7-9· Ε42).
από τους υπόλοιπους δέκα Αθηναίους:
-στ. 31: ο γνωστός ιστορικός και Ατθιδογράφος του 4ου αι. π.Χ. Φανόδημος από τον δήμο Θυμαιτάδων (Traill, PAA 915640): η δράση του συνδέεται άμεσα με το ιερό του Αμφιάραου. Αναφέρουμε, ενδεικτικά, ότι ο ίδιος εισηγήθηκε ψήφισμα για απόδοση τιμών στον Αμφιάραο (332/331 π.Χ., IG II3 349, στ. 9-10), νόμο για την οργάνωση πενταετηρίδας προς τιμήν του και, παράλληλα, τιμήθηκε δύο φορές για τις υπηρεσίες που προσέφερε στο ιερό (332/331 π.Χ., IG II3 348, στ. 10-17, 20-27· 329/328 π.Χ., IG II3 355, στ. 22). Οι Ατθιδογράφοι ήταν ιστορικοί του 4ου/3ου αι. π.Χ. οι οποίοι ασχολήθηκαν με την καταγραφή της ιστορίας της Αττικής.
-στ. 32: ο διάσημος πολιτικός και ρήτορας Δημάδης από τον δήμο Παιανίας (Traill, PAA 306085): και αυτός τιμήθηκε με στέφανο το έτος 329/328 π.Χ., μαζί με τον Φανόδημο, τον Λυκούργο και τον Κηφισοφώντα (βλ. παρακάτω), για την επιμέλεια που επέδειξε στη διοργάνωση των αγώνων προς τιμήν του Αμφιάραου (IG II3 355, στ. 24).
-στ. 33: ο επίσης γνωστός πολιτικός του 4ου αι. π.Χ. Πολύευκτος από τον δήμο Σφηττού (Traill, PAA 778285): μεταξύ άλλων, συγκαταλέγεται, αφενός, ανάμεσα στους Αθηναίους εκείνους των οποίων τη σύλληψη απαίτησε ο Αλέξανδρος Γ΄ το 335 π.Χ., στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων που ακολούθησαν την καταστροφή της Θήβας (Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις 1.10.4), αφετέρου αντιτάχθηκε στις τιμές που προτάθηκαν για τον Δημάδη το ίδιο έτος (Λυκούργος, F9 Conomis) και, αργότερα, ενεπλάκη στην περίφημη υπόθεση του Αρπάλου (324/323 π.Χ., Δείναρχος, Κατὰ Δημοσθένους 100).
-στ. 35: ο Κηφισοφών από τον δήμο Χολαργού (Traill, PAA 569375): και αυτός ανήκει στην ομάδα των Αθηναίων εκείνων που επαινέθηκαν και στεφανώθηκαν για τις υπηρεσίες που προσέφεραν στο ιερό (IG II3 355, στ. 30-31).
Όπως φαίνεται, ο κατάλογος περιλαμβάνει επιφανείς και γνωστούς άνδρες που έδρασαν στην Αθήνα το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. Σύμφωνα με προσωπογραφικές μελέτες (Λεονάρδος 1917: 43-47· Lewis 1955: 35· Faraguna 1992: 239-243· Lambert 2012: 26-28), τα πρόσωπα αυτά, ιδιαίτερα όσα δεν ανήκουν στην ομάδα των Αθηναίων που διετέλεσαν μέλη της βουλής το 328/327 π.Χ., κυριαρχούσαν στην πολιτική ζωή της πόλης την εποχή του πολιτικού και ρήτορα Λυκούργου. Ηταν από διαφορετικές πολιτικές μερίδες, είχαν σημαντική οικονομική επιφάνεια και εμπειρία στα πολιτικά δρώμενα, και συμμετείχαν ενεργά στις προσπάθειες που κατέβαλλε συστηματικά η πόλη εκείνη την περίοδο για να αναδιοργανώσει τη λατρεία του Αμφιάραου και του ιερού του, μετά την προσάρτηση του Ωρωπού και του Αμφιάρειου στην Αθήνα το 335 π.Χ. (Knoepfler 1993: 279-302· βλ. κατασκευή κρήνης, επιμέλεια των υδραυλικών συστημάτων: IG II3 338, οργάνωση πενταετηρίδας προς τιμήν του Αμφιάραου, εργασίες επισκευών στο ιερό: IG II3 348 και 355· συνολικά για την αναδιοργάνωση του ιερού και της λατρείας του Αμφιάραου, βλ. σχετικά Faraguna 1992: 360-361· Mikalson 1998: 33-34· Sineux 2007: 99-109).
Οι δύο γραμματείς
Στον κατάλογο αναφέρονται επίσης δύο γραμματείς, ο Σωκράτης από τον δήμο Παιονιδών και ο Πυθόδηλος από τον δήμο Αγνούντα (στ. 27-29). Αφενός, ένας Αθηναίος με το όνομα Σωκράτης και με καταγωγή από τον δήμο των Παιονιδών εμφανίζεται στις πηγές σε δύο περιπτώσεις: πρώτον, στην παρούσα επιγραφή, και, δεύτερον, σε έναν κατάλογο βουλευτών του έτους 304/303 π.Χ. (Agora XV 61 στ. 292), χωρίς, όμως, να είναι σαφές αν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο (Athenian Onomasticon, s.v. Σωκράτης· Traill, PAA 856920, 856925). Αφετέρου, ο Πυθόδηλος από τον Αγνούντα (Athenian Onomasticon, s.v. Πυθόδηλος· Traill, PAA 794110) φαίνεται να ήταν o γραμματέας «κατὰ πρυτανείαν» του έτους 328/327 π.Χ., καθώς μαρτυρείται την ίδια χρονιά με την ίδια ιδιότητα στα ακόλουθα ψηφίσματα: IG II3 357, στ. 3 και IG II3 359, στ. 4-5. Ο γραμματέας «κατὰ πρυτανείαν» ήταν ο κύριος γραμματέας της πόλης: ήταν υπεύθυνος για τα δημόσια έγγραφα, φρόντιζε για τη φύλαξη και την αντιγραφή τους και παρευρισκόταν στις συνεδριάσεις της βουλής και της εκκλησίας του δήμου. Το αξίωμά του ήταν ετήσιο και ο ίδιος κληρωνόταν μεταξύ των πολιτών που δεν ήταν μέλη της βουλής των 500 εκείνη τη χρονιά ([Αριστοτέλης,] Αθηναίων Πολιτεία 54.3).
Στην αθηναϊκή δημοκρατία υπήρχαν προφανώς και άλλοι γραμματείς, ο καθένας με διακριτές αρμοδιότητες. Γι’ αυτό και η παρουσία περισσότερων του ενός γραμματέων σε επιγραφικά κείμενα δεν πρέπει να ξενίζει: π.χ., IG II2 120, στ. 15-17 (αντιγράφεσθαι δέ τὸγ γραμματέα τὸγ κατὰ| [πρ]υτανείαν καὶ τοὺς άλλους γραμματ{τε}έας τοὺς επὶ τοί|[ς δ]ημοσίοις γράμμασιν) ή Agora XV 43, όπου στον κατάλογο με τα ονόματα των βουλευτών του έτους 335/334 π.Χ. αναγράφονται δύο γραμματείς, ο γραμματέας «κατὰ πρυτανείαν» (στ. 227) και ο γραμματέας «τώι δήμωι» (στ. 228), ο οποίος είχε την αρμοδιότητα να διαβάζει στη βουλή και την εκκλησία του δήμου τα προσκομιζόμενα έγγραφα ([Αριστοτέλης,] Αθηναίων Πολιτεία 54.5). Για τον Σωκράτη από τον δήμο των Παιονιδών και τον ρόλο του ως γραμματέα έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις: αν ήταν γραμματέας «τήι βουλήι καὶ τώι δήμωι», όπως παραπάνω (Lambert 2012: 30), γραμματέας «επὶ τοί[ς δ]ημοσίοις γράμμασιν» (Λεονάρδος 1917: 46) ή ένας ad hoc διορισμένος γραμματέας (Attic Inscriptions Online 73· για τους γραμματείς που συναντούμε στην αθηναϊκή δημοκρατία, βλ. Rhodes 1981: 599-605· Sickinger 1999: 142-143· Henry 2002: 91-114).
Το ψήφισμα της βουλής
Μετά τον κατάλογο ακολουθεί το ψήφισμα της βουλής των 500 (στ. 47: [δ]εδόχθαι τήι βουλεί). Σύμφωνα και με άλλες διαθέσιμες επιγραφικές μαρτυρίες (π.χ. IG II3 306, όπου περιλαμβάνονται τέσσερα ψηφίσματα της βουλής: στ. 6: δεδόχθαι τήι βουλήι, στ. 27: εψηφίσθαι τήι βουλήι, στ. 45: δεδόχθαι τήι βουλήι), δεν ήταν ασυνήθιστο για τη βουλή να λαμβάνει αποφάσεις για ζητήματα που την αφορούσαν, όπως εν προκειμένω η απόδοση τιμών σε τρία μέλη της, χωρίς να απαιτείται η έγκριση της εκκλησίας του δήμου (Rhodes – Lewis, Decrees 21· Lambert 2018: 232).
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πρόταση του Καλλισθένη, βουλευτή του έτους 328/327 π.Χ., η βουλή θα απονείμει τιμές στους τρεις πρώτους βουλευτές του καταλόγου, Ευθυκράτη, Φιλόστρατο και Χαιρέστρατο, διότι επιδεικνύουν συνεχώς ζήλο στα καθήκοντά τους προς τη βουλή και επειδή επιμελήθηκαν «καλώς και με φιλοτιμία» την αφιέρωση που πραγματοποίησε η βουλή στο Αμφιάρειο (στ. 44: φιλοτιμούμε<ν>οι, στ. 46: καλώς καὶ φιλοτίμω[ς]). Ο όρος «φιλοτιμία», ο οποίος τονίζεται στην επιγραφή τρεις φορές (στ. 44, 46, 52), εμφανίζεται στα αττικά τιμητικά ψηφίσματα από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. με συγκεκριμένη σημασία· αναφέρεται στην προσωπική επιδίωξη για την απόκτηση τιμών, η οποία όμως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προσφορά υπηρεσιών στην κοινότητα. Κατά συνέπεια, ο τρόπος διατύπωσης των τιμητικών ψηφισμάτων έχει διπλή στόχευση: αφενός να υπογραμμιστούν οι τιμές που απονέμονται σε όσους επέδειξαν φιλοτιμία στην εκπλήρωση των καθηκόντων τους, αφετέρου να ενθαρρυνθεί η εκδήλωση αντίστοιχης συμπεριφοράς μελλοντικά και από άλλους πολίτες, με αντάλλαγμα, προφανώς, την απόδοση ανάλογων τιμών (στ. 52-55: όπως άν καὶ οι άλλοι φιλοτιμώνται πρὸς| τὴν βουλὴν ειδότες, ότι χάριτας αυτοίς η βουλὴ| απο[δ]ώσει τὰς αξίας εκάστωι, ων άν ευ<ε>ργετή|σωσιν· βλ. και Veligianni-Terzi 1997: 173-174, 282). Η τιμή αποδίδεται από την εκάστοτε πολιτική κοινότητα σε ένα πλαίσιο αμφίπλευρης πολιτικής σκοπιμότητας μέσα στο οποίο λειτουργεί το σχήμα της ευεργεσίας/δράσης προς όφελος της κοινότητας – ανταπόδοσης/επιβράβευσης από την κοινότητα (Whitehead 1983: 59-68· Domingo Gygax 2016: 221· Lambert 2018: 76, 94-95· Domingo Gygax 2021: 69-70). Οι τρεις τιμώμενοι του καταλόγου θα λάβουν έπαινο και θα στεφανωθούν με χρυσό στεφάνι αξίας πεντακοσίων δραχμών. Το ποσό των πεντακοσίων ή χιλίων δραχμών ήταν συνηθισμένο για στεφάνους που απονέμονταν σε ξένους ή πολίτες (Lambert 2004: 88). Οι τιμές θα αποδοθούν μόλις ολοκληρωθεί η λογοδοσία των βουλευτών (στ. 51-52: επὰν τὰς ευθ̣ύνας| δώσιν), όρος που διευκρινίζει τον χρόνο της απόδοσης των τιμών για όσους επιβραβεύονται για τη συνεισφορά τους ως δημόσιοι αξιωματούχοι (Harris 2017: 105-115).
Οι παρακάτω συνεισέφεραν στην αφιέρωση την οποία έκανε η βουλή επί άρχοντος Ευθύκριτου. Βουλευτές: Φιλόστρατος από τον δήμο Αχαρνών, (στ. 5) Ευθυκράτης από τον δήμο Άφιδνας, Χαιρέστρατος από τον δήμο Ραμνούντα, Ουλίας από τον δήμο Στειρίας, Φάλανθος από τον δήμο Κεραμέων, Ευκράτης από τον δήμο Λαμπτρών, (στ. 10) Λυκούργος από τον δήμο Μελίτης, Καλλισθένης από τον δήμο Τρινεμείας, Ευετίων από τον δήμο Σφηττού, Έμπεδος από τον δήμο Όης, Θεοκρίνης από τον δήμο Υβάδων, (στ. 15) Φιλοκράτης από τον δήμο Αιξωνής, Πρωτοκλής από τον δήμο Κηφισιάς, Βούλις από τον δήμο Θορών, Δημήτριος από τον δήμο Άφιδνας, Αμεινίας από τον δήμο Αγρυλής, (στ. 20) Αντίδοτος από τον δήμο Συπαληττού, Θεόδωρος από τον δήμο Παλλήνης, Επιγήθης από τον δήμο Εροιάδων, Νίκανδρος από τον δήμο Μαραθώνα, Λυσίθεος από τον δήμο Ευωνύμου. (στ. 25) Ταμίας: Σωτιάδης από τον δήμο Αχαρνών. Γραμματείς: Σωκράτης από τον δήμο Παιονιδών, Πυθόδηλος από τον δήμο Αγνούντα.
(στ. 30) Και συνεισέφεραν και οι εξής άλλοι: Φανόδημος από τον δήμο Θυμαιτάδων, Δημάδης από τον δήμο Παιανίας, Πολύευκτος από τον δήμο Σφηττού, Ευ(…) από τον δήμο Κολλυτού, (στ. 35) Κηφισοφών από τον δήμο Χολαργού, Αριστείδης από τον δήμο Έρμου, Φείδιππος από τον δήμο Μυρρινούντα (;), Καλλιτέλης από τον δήμο (…), Καλλικ(…) από τον δήμο (…), (στ. 40) Αριστίων από τον δήμο (…).
Ο Καλλισθένης, γιος του Χαρμύλου (;), από τον δήμο Τρινεμείας, εισηγήθηκε. Επειδή ο Ευθυκράτης από τον δήμο Άφιδνας και ο Φιλόστρατος από τον δήμο Αχαρνών και ο Χαιρέστρατος από τον δήμο Ραμνούντα πάντα δείχνουν συνεχώς ζήλο προς τη βουλή (στ. 45) και επειδή φρόντισαν από κοινού, καλώς και με φιλοτιμία, για την αφιέρωση που έκανε η βουλή στο Αμφιάρειο· να αποφασίσει η βουλή να επαινέσει τον Ευθυκράτη, γιο του Δρακοντίδη, από τον δήμο Άφιδνας, τον Φιλόστρατο, γιο του Φιλίνου, από τον δήμο Αχαρνών, τον Χαιρέστρατο, γιο του Χαιρέδημου, από τον δήμο Ραμνούντα, (στ. 50) και να στεφανώσει τον καθένα από αυτούς με χρυσό στεφάνι αξίας πεντακοσίων δραχμών, αφού θα έχουν λογοδοτήσει, ώστε και οι υπόλοιποι να δείξουν ζήλο προς τη βουλή, γνωρίζοντας ότι η βουλή θα απονείμει σε καθέναν από αυτούς ευχαριστίες αντάξιες των ευεργεσιών τους· (στ. 55) ο γραμματέας της βουλής να αναγράψει αυτό το ψήφισμα σε λίθινη στήλη και να την στήσει στο ιερό του Αμφιάραου.
Όψη Α
[Λεοντὶς επρυτάνευε] | |
[έδοχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ το͂]ι̣ [δέ]μ̣ο̣[ι· ․․․] | |
[․․․7․․․ επεστάτε, Γλ]α̣ύ̣κος είπε· [τε͂ι] | |
[Αθεναίαι τε͂ι Νί]κ̣ει ℎιέρεαν ℎέ άγ̣ [κλ]- | |
5 | [ερομένε λάχε]ι εχς Αθεναίον ℎαπα[σο͂]- |
[ν καθίστα]σθαι καὶ τὸ ℎιερὸν θυρο͂σα- | |
ι καθ’ ό τι άν Καλλικράτες χσυγγράφσ- | |
ει· απομισθο͂σαι δέ τὸς πολετὰς επὶ τ- | |
ε͂ς Λεοντίδος πρυτανείας. φέρεν δέ τ- | |
10 | έν ℎιέρεαν πεντέκοντα δραχμὰς καὶ |
τὰ σκέλε καὶ τὰ δέρματα φέρεν το͂ν δε- | |
μοσίον· νεὸν δέ οικοδομε͂σαι καθ’ ό τι | |
άν Καλλικράτες χσυγγράφσει καὶ βο- | |
μὸν λίθινον vacat | |
15 | ℎεστιαίος είπε· τρε͂ς άνδρας ℎελέσθ- |
αι εγ βολε͂ς· τούτος δέ μετ[ὰ] Καλλικρά- | |
[το]ς χσυγγράφσαντας επ[ιδείχσαι τε͂]- | |
[ι βολ]ε͂ι καθ’ ό τι απομ[ισθοθέσεται ․․] | |
[․․6․․․]ει τὸ σ — — — — — — — — — — — | |
20 | — — — — — — — — — — — — — — — — — — |
Όψη Β
έδοχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ το͂ι δέ- | |
μοι· Αιγεὶς επρυτάνευε, Νεοκ- | |
λείδες εγραμμάτευε, Ἁγνόδε- | |
μος επεστάτε, Καλλίας είπε· τ- | |
5 | ε͂ι ℎιερέαι τε͂ς Αθενάας τε͂ς Νί- |
κες v πεντήκοντα δραχμὰς τὰ- | |
ς γεγραμμένας εν τήι στήλ[ηι] | |
αποδιδόναι τὸς κωλακρ[έτας], | |
[ο]ἳ άν κωλακρετώσι το͂ Θ̣[αργηλ]- | |
10 | [ιώ]νος μηνὸς, τήι ιερ[έαι τής Α]- |
[θην]αίας τής Νίκη[ς ․․․8․․․․] | |
— — — — — — — — — — — — — — — |
Στην αποσπασματικά σωζόμενη στήλη έχουν αναγραφεί δύο ψηφίσματα˙ στην εμπρόσθια όψη της (Α) έχει αναγραφεί ψήφισμα σχετικά με την αναδιοργάνωση της λατρείας της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη. Αποφασίζεται να διορισθεί ιδιαίτερη ιέρεια για τη λατρεία της που μέχρι τότε ήταν δυνατό να εξυπηρετείται από την ιέρεια άλλης θεότητας (της Αθηνάς Πολιάδος; Βλ. Jordan 1979: 32-33˙ Mark 1993: 106)˙ η ιέρεια θα αναδειχθεί με κλήρο από το σύνολο των γυναικών της Αθήνας και ο ετήσιος μισθός της ορίζεται σε 50 δραχμές. Στην πληρωμή της συμπεριλαμβάνονται ακόμα τα σκέλη και τα δέρματα από τα σφάγια των θυσιών. Την επιλογή της ιέρειας με κλήρωση βεβαιώνει μια άλλη επιγραφή, το επιτύμβιο της Μυρρίνης, κόρης του Καλλιμάχου, της πρώτης ιέρειας της Αθηνάς Νίκης (ΕΜ 10956 = SEG XII 80) που χρονολογείται περί τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. και σίγουρα μετά το 411 π.Χ., αφού γίνεται μνεία της στη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη (69, 88, 104 κλπ). Η επιλογή δια κλήρου αποτελεί σημαντική αλλαγή και ισχυρή ένδειξη για τον εκδημοκρατισμό της Αθήνας σε θέματα λατρείας κατά τον 5ο αι. π.Χ., αφού το ιερατικό αξίωμα για τα σημαντικότερα ιερά της πόλεως ανήκε παραδοσιακά μέχρι τότε στα παλαιά αθηναϊκά γένη.
Με το ψήφισμα αποφασίζεται ακόμα η κατασκευή θύρας στο ιερό σύμφωνα με τους όρους της συγγραφής υποχρεώσεων που θα συντάξει ο αρχιτέκτων Καλλικράτης, καθώς επίσης ναού και λίθινου βωμού με συγγραφή που θα εκπονηθεί από τον ίδιο αρχιτέκτονα. Ο Καλλικράτης είναι ο γνωστός και από άλλα σημαντικά δημόσια έργα αρχιτέκτονας, όπως ο Παρθενών (Πλούταρχος, Περικλής 13.4), η ενίσχυση του τείχους της Ακρόπολης (ΕΜ 6795 = IG I3 45), το δια μέσου τείχος (Πλούταρχος, Περικλής 16.5). Στην τροπολογία του Εστιαίου που ακολουθεί, προτάθηκε η εκλογή τριών μελών της βουλής προκειμένου να συνεργαστούν με τον Καλλικράτη για τη συγγραφή και να υποβάλουν τις προτάσεις τους στη βουλή. Σκοπός της τροπολογίας ήταν η επίσπευση, η διευκόλυνση και πιθανώς ο πληρέστερος έλεγχος της δύσκολης εργασίας.
Το ψήφισμα αυτό αποτελεί μία από τις πιο πολυσυζητημένες επιγραφές του 5ου αι. π.Χ. καθώς δεν υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στους μελετητές ούτε για τη χρονολόγησή της, ούτε για το συσχετισμό της με το σωζόμενο σήμερα, μαρμάρινο ιωνικό ναό, ή με έναν παλαιότερο ναό στην ίδια θέση.
Η επιγραφή χρονολογήθηκε αρχικά περί το 448 π.Χ. λόγω της χρήσης του τρισκελούς Σ, το οποίο σύμφωνα με πολλούς μελετητές εγκαταλείφθηκε μετά το 445 π.Χ. Η αναδιοργάνωση της λατρείας και η οικοδόμηση του μαρμάρινου ιωνικού ναού που σώζεται μέχρι σήμερα, θεωρήθηκε επακόλουθο της ειρήνης με τους Πέρσες του έτους 450/449 π.Χ. (Καλλίειος ειρήνη). Γνωρίζουμε όμως ότι η οικοδόμηση του μαρμάρινου ιωνικού ναού πραγματοποιήθηκε κατά τη δεκαετία 430-420 π.Χ. Η χρονική αυτή απόσταση, ανάμεσα στο ψήφισμα και στην οικοδόμηση του ναού, αποδόθηκε σε αναστολή των εργασιών ως αποτέλεσμα του προγράμματος του Περικλή για την αναμόρφωση του χώρου των Προπυλαίων. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της άποψης (κυρίως οι Meritt – Wade-Gery 1963: 109-111. Για την ανακεφαλαίωση των απόψεων, βλ. Mark 1993: 115-122), η αντίθετη προς τον Περικλή πολιτική μερίδα πέτυχε τελικά την αναμόρφωση του οικοδομικού σχεδίου των Προπυλαίων που άρχισαν να οικοδομούνται το 437 π.Χ. και τη μείωση της έκτασης της νότιας πτέρυγάς τους, για χάρη της οικοδόμησης του σωζόμενου σήμερα ναού της Αθηνάς Νίκης.
Σύμφωνα με άλλους μελετητές, το ψήφισμα IG I3 35 χρονολογείται περί το 448 π.Χ., δεν αναφέρεται όμως στον μαρμάρινο ιωνικό ναό που σώζεται μέχρι σήμερα, αλλά στον πώρινο προκάτοχό του από τον οποίο διασώθηκε η θεμελίωση ενός μικρού σηκού (Bundgaard 1976: 48-53˙ Mark 1993: 129-130˙ αντίθετα Shear 1999: 123-125).
Ο τρόπος γραφής του Σ έχει όμως θεωρηθεί, ήδη από τη δεκαετία του 1960, επισφαλές κριτήριο για τη χρονολόγηση των επιγραφών. Έτσι προτάθηκε η χρονολόγηση του ψηφίσματος στην περίοδο 427-424 π.Χ., ώστε να συμφωνεί με την οικοδόμηση του ναού, ενώ η αναδιοργάνωση της λατρείας της θεάς συνδέθηκε με τη νίκη της Αθηνάς απέναντι στη Σπάρτη και όχι με την ειρήνη με τους Πέρσες (Mattingly 1961: 169-171). Τα τελευταία χρόνια μάλιστα η πρώιμη χρονολόγηση της επιγραφής αμφισβητήθηκε ευρέως λόγω της αναχρονολόγησης ορισμένων άλλων επιγραφών στις οποίες ο συγκεκριμένος τύπος γράμματος συναντάται (πρβλ. ΕΜ 6568 = IG I3 11. Για την αναχρονολόγηση άλλων επιγραφών με τρισκελές Σ, βλ. Gill 2001: 274-276˙ Ματθαίου 2004: 120-121˙ Stroud 2006: 32-35). Σύμφωνα με τα νέα επιγραφικά δεδομένα, αλλά και τη μελέτη των οικοδομικών φάσεων του ναού σε σχέση με εκείνες των Προπυλαίων, το ψήφισμα IG I3 35 μπορεί πλέον πιθανότατα να χρονολογηθεί στην περίοδο 427-423 π.Χ. και ίσως, πιο συγκεκριμένα, στο έτος 426/425 π.Χ. ύστερα από τα γεγονότα της Πύλου (Gill 2001: 278).
Λίγο αργότερα, το έτος 424/3 π.Χ., αναγράφηκε το ψήφισμα στην οπίσθια όψη της στήλης (Β), στο οποίο αναφέρονται λεπτομέρειες σχετικά με την καταβολή αμοιβής στην ιέρεια˙ ορίζεται ότι το ποσό θα καταβληθεί από τους κωλακρέτες, άρχοντες επιφορτισμένους με τη διάθεση πιστώσεων, σε συγκεκριμένο χρόνο (το μήνα Θαργηλιώνα). Κατά μία άποψη, η αναφορά στην αμοιβή της ιέρειας δηλώνει καθυστέρηση στην καταβολή της –άγνωστο γιατί– αν και το ποσό ήταν μικρό. Πιθανώς όμως το μη σωζόμενο σήμερα τμήμα του ψηφίσματος αναφερόταν σε περαιτέρω αναδιοργάνωση της λατρείας της Αθηνάς Νίκης (Mark 1993: 108 και 136-138).
Όψη Α
Η Λεοντίς επρυτάνευε. Απόφαση της βουλής και του δήμου˙ . . . . . . ήταν επιστάτης˙ εισήγηση του Γλαύκου (;)˙ να οριστεί ιέρεια της Αθηνάς Νίκης (στ. 5) με κλήρωση μεταξύ όλων των Αθηναίων γυναικών και να κατασκευασθεί θύρα στο ιερό σύμφωνα με τους όρους της συγγραφής υποχρεώσεων που θα συντάξει ο Καλλικράτης˙ οι πωλητές να δημοπρατήσουν το έργο, όταν πρυτανεύει η Λεοντίς φυλή˙ (στ. 10) η ιέρεια να λαμβάνει ως αμοιβή πενήντα δραχμές και τα σκέλη και τα δέρματα από τα σφάγια των δημόσιων θυσιών˙ να οικοδομηθεί ναός και ξύλινος βωμός σύμφωνα με τους όρους της συγγραφής υποχρεώσεων που θα συντάξει ο Καλλικράτης. (στ. 15) Πρόταση του Εστιαίου˙ να εκλεγούν τρεις άνδρες από τη βουλή˙ αυτοί αφού συντάξουν τη συγγραφή υποχρεώσεων από Κοινού με τον Καλλικράτη, να παρουσιάσουν στη βουλή τους όρους σύμφωνα με τους οποίους θα δημοπρατηθεί. . .
Όψη Β
Απόφαση της βουλής και του δήμου˙ η Αιγηίς φυλή επρυτάνευε, ο Νεοκλείδης ήταν γραμματέας, ο Αγνόδημος επιστάτης, ο Καλλίας εισηγήθηκε˙ (στ. 5) οι κωλακρέτες, που θα τύχει να κατέχουν το αξίωμα κατά το μήνα Θαργηλιώνα, να πληρώσουν στην ιέρεια της Αθηνάς Νίκης τις πενήντα δραχμές που αναγράφονται στη στήλη˙ (στ. 10) στην ιέρεια της Αθηνάς Νίκης…
vacat | |
[Έδοξεν τ]ώι δήμωι· Αραβιαν[ὸς ήρχεν ․․․․c. 8․․․․ επρυ]- | |
[τάνευε]ν· Εύτυχος εγραμ[μάτευεν· ․․․․c. 8․․․․ επε]- | |
[στάτει]· Δρυαντιανὸς άρχων [τών Ευμολπιδών είπεν]· | |
[επει]δὴ καὶ διατελούμε[ν εν τοίς νύν καθάπερ] καὶ | |
5 | [δ]ι̣ὰ τών παρωχημένων [χρόνων τελούντες τὰ μυ]στήρι- |
α καὶ τὰ πάτρια προστάττ[ει νόμιμα μετὰ Ευμο]λπιδών | |
πεφροντικέναι όπως άν [εν κόσμωι αχθ]είη τὰ ιερὰ | |
δεύρο τ’ εκ τής̣ Ελευσείνο[ς καὶ πάλιν εξ] άστεως Ε- | |
λευσείνάδε, αγαθήι τύχ[ηι δεδόχθαι] τ̣ώι δήμωι προσ- | |
10 | τάξαι τώι κοσμητήι τών [εφήβων κ]ατὰ τὰ αρχαία νόμι- |
μα [ά]γειν Ελευσίνάδε τοὺ[ς εφήβ]ους τήι τρίτηι επὶ δέ- | |
[κα] τού Βοηδρομιώνος με[τὰ το]ύ ειθισμένου σχήμα- | |
[τος] τής άμα ιεροίς πομπ[ής, ί̣]να τήι τετράδι επὶ δέκα πα- | |
[ραπ]έμψωσιν τὰ ιερὰ μέχ[ρι] τού Ελευσεινίου τού υπὸ | |
15 | [τήι π]όλει, ὡς άν κόσμο[ς τ]ε πλείων καὶ φρουρὰ μείζων |
[περὶ] τὰ ιερὰ υπάρχο[ι], επειδὴ καὶ ο φαιδυντὴς τοίν θε- | |
[οίν] αγγέλλει κατὰ τὰ πάτρια τήι ιερείαι τής Αθηνας ὡς | |
[ήκει τὰ] ιερὰ κ[α]ὶ̣ η παραπέμπουσα στρατιά, κατὰ τὰ αυτὰ | |
[δέ τήι] ενάτηι επὶ δέκα τού Βοηδρομιώνος προσ- | |
20 | [τάξα]ι̣ τώι κοσμητήι τών εφήβων άγειν τοὺς εφή[βους] |
[πάλιν Ε]λευσείνάδε μετὰ τού αυτού σχήματος π̣[αραπέμ]- | |
[πο]ντας τὰ ιερά· μέλειν δέ τούτου τώι κατ’ εν[ιαυτὸν] | |
κ̣οσμητήι, όπως μηδέπ̣οτε τούτο εκλε[ιφθείη μη]- | |
δέ ολιγωρηθείη ποτέ τὰ τής ευσεβείας [τής πρὸς τὼ θε]- | |
25 | ώ. παραπέμπειν δέ τοὺς εφήβους π[άντας, έχοντας] |
τὴν πανοπλίαν, εστεφανωμέν[ους μυρρίνης στεφά]- | |
νωι, βαδείζοντας εν τάξει. επ[εὶ] δ[έ προστάττομεν τοίς ε]- | |
φήβοις τὴν τοσαύτην οδοιπορήσαι [οδόν, δίκαιον αυτοὺς] | |
καὶ θυσιών καὶ σπονδών καὶ παιάνων τώ[ν κατὰ τὴν] | |
30 | οδὸν μεθέξειν, ὡς άν τά τε ιερὰ μετὰ φρουρα[ς ισχυρο]- |
τέρας καὶ πομπής μακροτέρας άγοιτο, οί τε έφ[ηβοι] | |
παρακολουθούντες τήι περὶ τὸ θείον τής πόλεω[ς] | |
θεραπείαι καὶ άνδρες ευσεβ̣έστεροι γείνοιντο· μεθέ- | |
ξουσιν δ[έ] καὶ οι έφηβοι πάντες τών τε άλλων ων άν | |
35 | παρέχ[ηι τ]οίς Ευμολπίδαις ο άρχων τού γένους, καὶ τή[ς] |
δι[αν]ομής. γενέσθαι δέ τὴν γνώμην ταύτην φα[νερ]- | |
ὰν καὶ τήι εξ Αρείου πάγου βουλήι καὶ τήι βουλ[ήι] τών | |
Φ v καὶ τώι ιεροφάντηι καὶ τώι γένει τών Ευ[μο]λπιδών. | |
αναγράψαι δέ τὸ ψήφισμα τούτο τὸν [τα]μία[ν τ]ού γέ- | |
40 | νους τών Ευμολπιδών εν τρισὶν [στή]λαις καὶ στήσαι |
τὴν μέν εν Ελευσινίωι τώι υπὸ [τ]ε͂ι̣ π̣όλει, τὴν δέ εν v | |
τώι Διογενείωι, τὴν δέ εν Ελ̣ευσείνι εν τώι ιερώι πρὸ | |
τού βου[λ]ευτηρίου. |
Με πρόταση του άρχοντος του γένους των Ευμολπιδών, η πόλη μεριμνά για την σύμφωνα με παλιό έθιμο (κατὰ τὰ αρχαία νόμιμα) διεξαγωγή της πομπής των Ελευσινίων καθορίζοντας λεπτομερείς ρυθμίσεις για τη συμμετοχή των εφήβων, υπό τον κοσμητή τους, ως συνοδών των ιερών αντικειμένων της ελευσίνιας λατρείας στην πλήρη πομπική διαδρομή από την Ελευσίνα προς το άστυ και από εκεί μετά πέντε μέρες πάλι προς την Ελευσίνα. Η παραπέμπουσα στρατιά των νέων Αθηναίων, εξαρτυμένη και στολισμένη κατά τις πάτριες προδιαγραφές, συντηρεί σχεδόν ρομαντικά και ξανατονώνει τα χρώματα ενός παλιού πίνακα θρησκευτικής παράδοσης της πόλης, ενώ το γένος των Ευμολπιδών διατηρεί πλήρη τα παλαιότατα δικαιώματά του ως προς τη διεξαγωγή της ελευσίνιας λατρείας. Ταυτόχρονα όμως το ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο γίνεται όλο και περισσότερο ρωμαϊκό: ο επώνυμος άρχων Αραβιανός τοποθετείται οπωσδήποτε μετά το διάταγμα του Καρακάλλα (212 μ.Χ.) για την καθολική απονομή των ρωμαϊκών πολιτικών δικαιωμάτων (Follet 1976: 510: 215/6-225/6 μ.Χ.), φαίνεται δε πολύ πιθανό να ταυτίζεται με τον γνωστό από αλλού πρεσβευτή του ανθυπάτου της Ασίας Μ. Ούλπιο Δομίτιο Αραβιανό (Follet 1976: 75-77). Η εδώ ονομαστική μορφή τόσο του ίδιου όσο και του τότε άρχοντος των Ευμολπιδών δεν παρουσιάζει καν το χαρακτηριστικό (βασικό) τριμερές σχήμα τυπικών ρωμαϊκών ονομάτων, με την κατάληξή της όμως (Αραβιανός, Δρυαντιανός) υποδεικνύει επίσης σαφώς την προχωρημένη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο με τις τότε διαδεδομένες ονομαστικές συνήθειες ως χρόνο της όλης ενέργειας (πρβλ. την κατά κανόνα χρονολόγηση των εις –ιανός ονομάτων της Αθήνας στο 2ο και 3ο αι. μ.Χ., όπως προκύπτει από τα αντίστοιχα λήμματα στο LGPN II, βάσει του καταλόγου της σελ. 504, καθώς και τις συναφείς παρατηρήσεις για το ονομαστικό λεξικό της Κω στο Buraselis 2000: 117). Η σημασία της εξ Αρείου Πάγου βουλής, ιδίως για την παρακολούθηση θρησκευτικών θεμάτων, και κατά την περίοδο αυτή υποδηλώνεται σαφώς (στ. 36-37), ενώ η κυρίως βουλή της πόλης έχει ξαναβρεί την παλιά της, πιο περιορισμένη σύνθεση (πεντακοσίων μελών, τυπικά τουλάχιστον), παρά την προσθήκη ως δέκατης τρίτης φυλής της Αδριανίδος. Ο ρόλος του άρχοντος των Ευμολπιδών ως οικονομικού χορηγού της τελετουργίας θυμίζει επίσης τον όλο και συχνότερο συνδυασμό κατοχής αξιωμάτων και ανάληψης ευεργετικών υποχρεώσεων προς την κοινότητα στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Ο δήμος δεν παρακάμπτεται, εξακολουθεί να αποφασίζει, αλλά τα διακεκριμένα μέλη της πολιτικής κοινότητας εισηγούνται και συμβαστάζουν αποφασιστικά την όλη συνέχεια του πολιτικού-θρησκευτικού σκηνικού.
Απόφαση του δήμου. Ο Αραβιανός ήταν (επώνυμος) άρχων […], ο Εύτυχος γραμματεύς […]. Μίλησε ο Δρυαντιανός ο άρχων των Ευμολπιδών. Επειδή και τώρα όπως (στ. 5) στα περασμένα χρόνια τελούμε πάντοτε τα (Ελευσίνια) Μυστήρια και τα πάτρια έθιμα ορίζουν να μεριμνούμε σε συνεργασία με το γένος των Ευμολπιδών, και για να έρχονται με λαμπρότητα τα ιερά (αντικείμενα) στο άστυ από την Ελευσίνα και για να επιστρέφουν μετά εκεί, με καλή τύχη αποφάσισε ο δήμος (στ. 10) να διατάξει τον κοσμητή των εφήβων να οδηγεί κατά το αρχαίο έθιμο τη δεκάτη τρίτη του Βοηδρομιώνος μηνός τους εφήβους στην Ελευσίνα κατά τον παραδοσιακό σχηματισμό της συνοδευτικής των ιερών πομπής, ώστε τη δεκάτη τετάρτη (του ίδιου μήνα) να συνοδεύσουν τα ιερά μέχρι του Ελευσινίου κάτω από (στ. 15) την Ακρόπολη, για να περιβάλλει τα ιερά μεγαλύτερη λαμπρότητα και φρουρά, αφού και ο φαιδυντής των δύο θεών (Δήμητρος και Κόρης) αναγγέλλει κατά τα πάτρια στην ιέρεια της Αθηνάς ότι έφθασαν τα ιερά και το συνοδευτικό στράτευμα. Με τον ίδιο δε τρόπο στις δέκα εννιά του Βοηδρομιώνος (στ. 20) να δοθεί εντολή στον κοσμητή των εφήβων να τους οδηγήσει πάλι στην Ελευσίνα με τον ίδιο σχηματισμό ως συνοδεία των ιερών. Να φροντίζει δε ο κοσμητής κάθε χρονιάς, ώστε ποτέ τα παραπάνω να μην παραλειφθούν ούτε να παραμεληθεί η εκδήλωση ευσεβείας προς τις δύο θεές. (στ. 25) Να συνοδεύουν δε (την πομπή) όλοι οι έφηβοι φορώντας τις πανοπλίες τους, στεφανωμένοι με στεφάνια μυρσίνης, βαδίζοντας με τάξη. Αφού δε διατάσσουμε τους εφήβους να βαδίσουν όλη αυτή τη διαδρομή, είναι δίκαιο να συμμετάσχουν και στις θυσίες, τις σπονδές και τους παιάνες (στ. 30) που θα διεξαχθούν καθ’ οδόν, ώστε και τα ιερά να προχωρούν με ισχυρότερη φρουρά, και μακρότερη πομπή, και οι έφηβοι, βλέποντας τη φροντίδα της πόλεως για τα θεία, να γίνονται και άντρες ευσεβέστεροι. Θα έχουν δε μερίδιο και όλοι οι έφηβοι και των άλλων (ειδών) που (στ. 35) θα παρέχει στους Ευμολπίδες ο άρχων του γένους, και της χρηματικής διανομής. Να γνωστοποιηθεί δε η απόφαση αυτή και στην εξ Αρείου Πάγου βουλή και στη βουλή των πεντακοσίων και στον ιεροφάντη και στο γένος των Ευμολπιδών. Να αναγράψει δε αυτό το ψήφισμα ο ταμίας του γένους (στ. 40) των Ευμολπιδών σε τρεις στήλες και να στήσει τη μία στο Ελευσίνιο κάτω από την Ακρόπολη, την άλλη στο Διογένειο (γυμνάσιο), την τρίτη δε στην Ελευσίνα στο ιερό μπροστά από το βουλευτήριο.
Αγαθήι τύχη τής βουλής καὶ τού δήμου τού Αθηναίων· επὶ Λυ- | |
σάνδρου τού Απολήξιδος άρχοντος, επὶ τής Πανδιονίδος | |
δωδεκάτης πρυτανείας, ή Γάϊος Γαΐου Ἁλαιεὺς εγραμμά- | |
τευεν· Σκιροφοριώνος ογδόηι μετ’ ικάδας, τρίτηι καὶ εικοστη | |
5 | τής πρυτανείας· βουλὴ εν βουλευτηρίωι· τών προέδρων |
επεψήφιζεν Θεάνγελος Θεανγέλου Αιθαλίδης καὶ συν- | |
πρόεδροι· έδοξεν τη βουλη· Μενίσκος Φιλοκλέους Κολωι- | |
νήθεν είπεν· v επειδὴ πρόσοδον ποιησάμενος πρὸς τὴν | |
βουλὴν ο ειληχὼς ιερεὺς Ασκληπιού καὶ Ὑγιείας εις τὸν με- | |
10 | τὰ Λύσανδρον άρχοντα ενιαυτὸν Διοκλής Διοκλέους Κηφι- |
σιεὺς νεώτερος ενφανίζει τὰ θυρώματα διεφθάρθαι τής πρό- | |
τερον ούσης εις τὸ ιερὸν εισόδου, ομοίως δέ καὶ τὴ̣ν οπίσω | |
τού προπύλου στέγην, έτι δέ καὶ τὸν ναὸν τού αρχαίου〚ου〛 αφι- | |
δρύματος τού τε Ασκληπιού καὶ τής Ὑγιείας καὶ διὰ τούτο παρα- | |
15 | καλεί τὴν βουλὴν επιχωρήσαι εατώι κατασκευάσαντι εκ τών |
ιδίων θυρώσαι τὸ αρχαίον πρόπυλον, στεγάσαι δέ καὶ τού | |
προπύλου τὸ οπίσωι μέρος καὶ τὸν ναὸν τὸν απέναντι τή[ς] | |
εισόδου χάριν τού τὴν αρχαίαν αποδοθήναι τώι ιερω τάξιν· vv αγαθη | |
τύχη δεδόχθαι τη βουλήι επικεχωρήσθαι Διοκλήι Διοκλέους Κηφι- | |
20 | σιεί νεωτέρωι ποιήσασθαι τὴν ανάθεσιν τών θυρωμάτων |
καὶ στεγάσαι τού προπύλου τὸ οπίσωι μέρος, κατασκευάσα[ι] | |
δέ καὶ τὸν αρχαίον (ναὸν) καθάπερ παρακαλεί καὶ ποιήσασθαι τὴν επ[ι]- | |
γραφὴν επὶ μέν τών θυρών καὶ τής στέγης τήνδε· vv Διοκλή[ς] | |
Διοκλέους Κηφισιεὺς νεώτερος ιερεὺς γενόμενος εν τώι ε- | |
25 | πὶ Λυσιάδου άρχοντος ενιαυτώι τὰ θυρώματα καὶ τὴν οπίσωι |
τού προπύλου στέγην Ασκληπιώι καὶ Ὑγιεία καὶ τώι δήμωι | |
ανέθηκεν· επὶ δέ τού ναού ομοίως· Διοκλής Διοκλέους Κη- | |
φισιεὺς νεώιτερος ιερεὺς γενόμενος εν τώι επὶ Λυσιάδου | |
άρχοντος ενιαυτώι τὸν ναὸν κατασκευάσας εκ τών ιδί- | |
30 | ων Ασκληπιώι καὶ Ὑγιεία καὶ τώι (δήμωι) ανέθηκεν· ίνα τούτων συν- |
τελουμένων ευσεβώς μέ̣ν̣ η βουλὴι τὰ πρὸς τὸ θείον έχη[ι], | |
γίνωνται δέ καί έτεροι ζηλωιταὶ τών ομοίων. |
Ο ορισθείς με κλήρωση (ειληχώς) ιερέας του Ασκληπιού και ευεργέτης Διοκλής Διοκλέους Κηφισιεύς ο νεότερος αναλαμβάνει την επισκευή των θυρωμάτων στο πρόπυλο και μέρος της στέγης του ναού του Ασκληπιού και της Υγείας (πρβλ. Aleshire, Ath. Asklepieion 32-34), και τιμάται από την πόλη για τη δράση του αυτή. Η Αθήνα προσπαθεί να ξανασταθεί στα πόδια της μετά τη δίνη και τις καταστροφές του Πρώτου Μιθριδατικού Πολέμου. Είναι ενδιαφέρον εδώ ότι η βουλή παρουσιάζεται να αποφασίζει μόνη της, χωρίς τη συνεργασία του δήμου. Αν τέτοια παραδείγματα σε άλλες περιόδους μπορούν να έχουν μια εξήγηση στα πλαίσια των διοικητικών πρακτικών της αθηναϊκής δημοκρατίας (π.χ. ουσιαστική παραλαβή του προβουλευτικού κειμένου που εκπόνησε η βουλή και έγκρισή του ως ψηφίσματος του δήμου), εδώ η περίοδος έκδοσης του κειμένου (βάσει του σταθερά χρονολογημένου έτους του εδώ επώνυμου άρχοντος Λυσάνδρου, προκατόχου του Λυσιάδου: IG II2 1713 στ. 20-21), επιβάλλει άλλη ερμηνεία: πρόκειται για ένα παράδειγμα της επιβληθείσας από τους Ρωμαίους ολιγαρχικής διακυβέρνησης της πόλης, μεταξύ Σύλλα και Καίσαρα (86-48 π.Χ.), οπότε η εκκλησία του δήμου απλούστατα «αργεί» και η βουλή, με προφανώς αντίστοιχη σύνθεση, εκπροσωπεί μόνη της την περιορισμένη αθηναϊκή αυτοδιοίκηση (Rhodes 1972: 86, 127). Η μέριμνα για τους χώρους της λατρείας του Ασκληπιού με το σωτηριολογικό της περιεχόμενο συνάδει πλήρως με το πνεύμα αυτών των δύσκολων καιρών. Με την ευεργετική φροντίδα για την ευπρόσωπη λατρεία του Ασκληπιού και της Υγείας στην πόλη εκ μέρους του κατά παραδοσιακή δημοκρατική μέθοδο (κλήρωση!) εκλεγμένου ενιαύσιου ιερέα των θεοτήτων αυτών (προς τα τέλη του αιώνα ο ιερέας θα εκλέγεται πλέον δια βίου), η Αθήνα μοιάζει να προσπαθεί να διασώσει ένα κομμάτι του αυτοσεβασμού της. Είναι άλλωστε πολύ πιθανό οι φθορές να μην οφείλονταν μόνο στο χρόνο αλλά και στη φάση της πολιορκίας του Σύλλα (Aleshire, Ath. Asklepieion 16). Η θέση του ιερού, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, δεν ήταν μακριά από το Περίκλειο Ωδείο που κάηκε ακριβώς λίγο πριν από την κατάληψη της Ακρόπολης από τους Ρωμαίους (Αππιανός, Μιθριδάτειος 38· Παυσανίας 1.20.4).
Με καλή τύχη της βουλής και του δήμου των Αθηναίων. Επί του άρχοντος Λυσάνδρου, γιου του Απολήξιδος, στη δωδέκατη πρυτανεία, της Πανδιονίδος (φυλής), κατά την οποία γραμματεύς ήταν ο Γάιος, γιος του Γαΐου από το δήμο των Αλών, την εικοστή όγδοη μέρα του Σκιροφοριώνος, την εικοστή τρίτη μέρα (στ. 5) της πρυτανείας. Η βουλή συνεδρίαζε στο βουλευτήριο. Από τους προέδρους έθετε (το θέμα) σε ψηφοφορία ο Θεάγγελος, ο γιος του Θεαγγέλου από το δήμο των Αιθαλιδών και οι συμπρόεδροί του. Η βουλή αποφάσισε, (αφού) μίλησε ο Μενίσκος, ο γιος του Φιλοκλέους από το δήμο του Κολωνού. Επειδή παρουσιάσθηκε στη βουλή ο εκλεγμένος με κλήρο για τη χρονιά μετά τον άρχοντα Λύσανδρο (δηλ. την επόμενη) ιερέας του Ασκληπιού και της Υγείας, (στ. 10) ο Διοκλής, γιος του Διοκλή, από το δήμο της Κηφισιάς, ο νεότερος (ομώνυμος), και εξηγεί ότι έχουν χαλάσει τα θυρώματα της παλιάς εισόδου του ιερού, ομοίως δε και η πίσω στέγη του προπύλου αλλά και ο ίδιος ο παλιός ναός όπου εγκαθιδρύθηκε η λατρεία του Ασκληπιού και της Υγείας, και γι’ αυτό (στ. 15) ζητεί από τη βουλή να του επιτρέψει να επισκευάσει με δικά του έξοδα το θύρωμα του παλιού προπύλου, να στεγάσει το πίσω μέρος του και (να επισκευάσει) το ναό απέναντι της εισόδου, ώστε να αποκατασταθεί η παλιά ευπρέπεια του ιερού, με καλή τύχη αποφάσισε η βουλή να εγκρίνει το αίτημά του (στ. 20) για την ανάθεση των θυρωμάτων και τη στέγαση του πίσω μέρους του προπύλου και την επισκευή του παλιού ναού, όπως ακριβώς ζητεί, να προστεθεί δε στα μεν θυρώματα και τη στέγη η εξής επιγραφή: «Ο Διοκλής, ο γιος του Διοκλή από το δήμο της Κηφισιάς, ο νεότερος (με αυτά τα στοιχεία), (στ. 25) ανέθεσε τα θυρώματα και την πίσω στέγη του προπύλου στον Ασκληπιό και την Υγεία και τον Δήμο, όταν ιεράτευσε στη χρονιά του άρχοντος Λυσιάδου». Ομοίως δε και στο ναό: «Ο Διοκλής, ο γιος του Διοκλή από το δήμο της Κηφισιάς, ο νεότερος (με αυτά τα στοιχεία), ανέθεσε το ναό επισκευασμένο εξ ιδίων στον Ασκληπιό και την Υγεία και τον Δήμο, όταν ιεράτευσε στη χρονιά του άρχοντος Λυσιάδου». (στ. 30) Ώστε, αφού συμβούν αυτά, η βουλή να έχει σταθεί ευσεβής προς το θείον, να παρακινούνται δε και άλλοι προς όμοιες πράξεις.
[— — — — — — — — — καὶ ανανεωσαμένου] τού δήμ[ο]- | |
[υ τὴ]ν θυσίαν καὶ τ[ὰ αγωνίσματα τών Πα]ναθηναίω- | |
ν τό τε στάδιον κατ[εσκεύασεν επαξί]ως καὶ ανατ- | |
ίθησιν τήι Αθηναι τήι [Νίκηι στήλ]ας εχούσας υπ- | |
5 | ομνήματα τών [τώι βασιλεί] πεπραγμένων πρὸς το- |
ὺς βαρβάρους υπέρ τής τών Ελλήνων σωτηρίας. vv | |
όπως άν ούν η βουλὴ καὶ ο δήμος φαίνηται διαφυλ- | |
άττων [τοίς ευεργέταις] τὰς χάριτας, v αγαθήι τύ- | |
χηι δεδόχθαι τήι βουλήι, v επαινέσαι μέν Hράκλ- | |
10 | ειτον Ασκληπιάδου Αθμονέα καὶ στεφανώσαι χρ- |
υσώι στεφάνωι ευσεβείας ένεκα τής πρὸς τοὺς θ- | |
εοὺς καὶ ευνοίας καὶ φιλοτιμίας ἧς έχων διατε- | |
[λεί περί] τε [τὸν βασιλέα Αντίγονον καὶ] τὴμ βουλ- | |
[ὴν καὶ τὸν] δήμον τὸν Αθηναίων· v καὶ αναγορεύσα- | |
15 | [ι τούτον τὸν στέ]φανον εν τώι γυμνικώι αγώνι [τὸ]- |
[ν αγωνοθέτην? κατὰ τὸ]ν νόμον· v επιμεληθήναι δέ | |
[τής ποήσεως τού στεφάνου τὸν επὶ] τής διοικήσε- | |
[ως· όπως άν ούν αυτώι υπόμνημα υπάρ]χηι τής φιλο- | |
[τιμίας, τὸν γραμματέα τὸν κατὰ πρυταν]είαν ανα- | |
20 | [γράψαι τόδε τὸ ψήφισμα εν στήληι· v εις δέ τ]ὴν στ- |
[ήλην μερίσαι τὸν επὶ τήι διοικήσει τὸ γενόμε]ν- | |
[ον ανάλωμα]. |
Ψήφισμα για ένα φίλο και σύνδεσμο του Μακεδόνα βασιλιά και επικυρίαρχου της Αθήνας Αντίγονου Γονατά με την πόλη. Χαρακτηριστικό εδώ το παράδειγμα ενός Αθηναίου πολίτη και αξιωματούχου του βασιλιά (διατέλεσε φρούραρχος του Πειραιά, IG II2 1225) που συντελεί στη συνέχιση παραδοσιακών δραστηριοτήτων της πόλης (αγωνοθεσία των Παναθηναίων μετά τον Χρεμωνίδειο πόλεμο και πιθανότατα μετά και την απαλλαγή της Αθήνας από τη φρουρά του Αντιγόνου Γονατά στο Μουσείο) αλλά ταυτόχρονα αναθέτει στο ναό της Αθηνάς Νίκης στήλες με αναφορές των νικών του Μακεδόνα βασιλιά του «προς τους βαρβάρους» (το σημείο της ανάθεσης ήταν απόλυτα ταιριαστό λόγω της μαρτυρίας και της σημασίας της ανάγλυφης ζωφόρου του ναού της Αθηνάς Νίκης για την εποχή των Μηδικών). Πρόκειται μάλλον για κάποιας μορφής λογοτεχνική αναγραφή της επιτυχούς αντιμετώπισης των Γαλατών από τον Γονατά (μάχη της Λυσιμαχείας, 277 π.Χ.), σημείο σταθερής δόξας και νομιμοποίησης της βασιλικής εξουσίας του έναντι των ελληνικών πόλεων αλλά και της ίδιας της Μακεδονίας. Η πόλη δεν έχει αυτή ανεγείρει τις τιμητικές στήλες, όμως καταφάσκει έμμεσα πλήρως τη βασιλική φήμη και επικυριαρχία με την τίμηση του Ηράκλειτου, ο οποίος παρουσιάζεται ταυτόχρονα ως ευεργέτης της πόλης του και βασικός συντελεστής στη ζωτική επαναλειτουργία βασικών θρησκευτικών και αθλητικών θεσμών της (αγώνες των Παναθηναίων) μετά από μια περίοδο περιορισμών και δυσπραγίας. Το ψήφισμα της πόλης μοιάζει να επικυρώνει ένα ιστορικό συμβιβασμό με τη βασιλική εξουσία. Στους στ. 5 και 13 είναι εμφανής η απόξεση των αναφορών στον Γονατά, η οποία μπορεί να χρονολογηθεί μετά την οριστική ρήξη των σχέσεων Αθήνας και Αντιγονιδών στα τέλη του 3ου αι. π.Χ.
—– και όταν ο δήμος επανέλαβε το έθιμο της θυσίας και των αγώνων των Παναθηναίων, (ο Ηράκλειτος) και το στάδιο επισκεύασε κατά τρόπο αντάξιο της πόλεως και αναθέτει στην Αθηνά Νίκη στήλες που περιέχουν (στ. 5) υπομνήματα των κατορθωμάτων του βασιλιά εναντίον των βαρβάρων για τη σωτηρία των Ελλήνων. Για να δειχθεί λοιπόν η ευγνωμοσύνη της βουλής και του δήμου προς τους ευεργέτες, με καλή τύχη, αποφασίζει η βουλή να επαινεθεί (στ. 10) ο Ηράκλειτος, ο γιος του Ασκληπιάδη από το δήμο του Αθμόνου, και να στεφανωθεί με χρυσό στεφάνι λόγω της ευσέβειάς του προς τους θεούς και της εύνοιας και της φιλοτιμίας που δείχνει σταθερά έναντι του βασιλιά Αντιγόνου και της βουλής και του δήμου των Αθηναίων. Και ν’ αναγορεύσει (στ. 15) αυτό το στεφάνι ο αγωνοθέτης κατά το γυμνικό αγώνα σύμφωνα με το νόμο, να φροντίσει δε για την κατασκευή του ο επί της διοικήσεως. Για να διασφαλισθεί η ανάμνηση της ευεργεσίας του τιμώμενου, ο γραμματέας της πρυτανείας (στ. 20) ν’ αναγράψει αυτό το ψήφισμα σε στήλη. Να διαθέσει δε το ποσό για την αναγραφή αυτή ο επί της διοικήσεως.
[επ]ὶ Ε[υκτήμον]ος άρχοντος, επὶ | |
[τή]ς Αντιγο[νίδος δ]ευτέρας πρ- | |
[υ]τανείας, ἧι Θεόφιλος Ξ̣ε̣ν̣ο̣φ[ώ]- | |
ντος ΚεφαλήθενVII εγραμμάτε[υε]- | |
5 | ν· Μεταγειτνιώνος δεκάτει υσ- |
τέραι· μιαι καὶ εικοστεί τής π- | |
ρυτανείας· εκκλησία· τών προέ- | |
δρων επεψήφιζε Λυσίμαχος Να- | |
υσιστράτου Προσπάλτιος καὶ | |
10 | συνπρόεδροι· έδοξεν τώι δήμω- |
ι· Φιλιππίδης Φιλομήλου Παια- | |
νιεὺς είπεν· επειδὴ οι πρέσβ<ε>- | |
ις οι αποσταλέντες πρὸς τὸν β- | |
ασιλέα Κάσσανδρον αποφαίνο- | |
15 | υσι Ποσείδιππον συναποδημή- |
σαντα μεθ’ εαυτών χρήσιμον εί- | |
ναι εαυτοίς αποδεικνύμενον | |
τὴν εύνοιαν, ήν είχε πρὸς τὸν δ- | |
ήμον τὸν Αθηναίων, δεδόχθαι τ- | |
20 | ώι δήμωι· επαινέσαι Ποσείδιπ- |
πον Βακχίου Κοθωκίδην καὶ στ- | |
εφανώσαι αυτὸν θαλλού στεφά- | |
νωι, όπως άν ὡς πλείστοι φιλοτ- | |
ιμώνται χρείαν παρέχεσθαι ε- | |
25 | 〚<πὶ>〛 τὰ συνφέροντα τώι δήμωι· αν- |
αγράψαι δέ τόδε τὸ ψήφισμα τὸ- | |
ν γραμματέα τὸν κατὰ πρυτανε- | |
ίαν εν στήλει λιθίνει καὶ στή- | |
σαι εν ακροπόλει· εις δέ τὴν αν- | |
30 | αγραφὴν τής στήλης δούναι τὸ- |
ν εξεταστὴν καὶ τοὺς τριττυά- | |
ρχους v ΔΔ v δραχμάς. | |
vacat 0,027 | |
(corona) |
Στη στήλη σώζεται ψήφισμα προς τιμήν Αθηναίου πολίτη για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην πατρίδα του. Η πόλη τον τιμά με δημόσια στεφάνωση και ίδρυση στήλης, στην οποία θα αναγραφεί το ψήφισμα. Οι τιμές που αποδίδονται στον Ποσείδιππο έχουν, όπως αναγράφεται στο ψήφισμα, παραδειγματικό χαρακτήρα ώστε να παρακινούνται και άλλοι πολίτες να προσφέρουν τα μέγιστα στην πατρίδα. Εκτός από τα τυπικά στοιχεία που αναφέρονται στο ψήφισμα, στο τέλος του γίνεται μνεία δύο διαφορετικών αξιωματούχων, επιφορτισμένων κατά την εποχή αυτή με την πληρωμή της αναγραφής της στήλης, του εξεταστού (οικονομικού αξιωματούχου) και των τριττυάρχων (αξιώματος αρχικά σχετικού με την οργάνωση των ναυτικών πραγμάτων).
Με το ψήφισμα τιμάται ο Ποσείδιππος γιος του Βακχίου από το δήμο των Κοθωκιδών για τις υπηρεσίες που προσέφερε κατά τη διάρκεια αθηναϊκής πρεσβείας προς τον βασιλέα Κάσσανδρο. Η αποστολή της αθηναϊκής πρεσβείας έγινε μετά τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.) και την ήττα του Αντιγόνου και του Δημητρίου στο πλευρό των οποίων οι Αθηναίοι είχαν παραταχθεί. Μετά την ήττα και το θάνατο του Αντιγόνου οι Αθηναίοι προσπάθησαν να απαγκιστρωθούν από τον Δημήτριο και να πλησιάσουν τους υπόλοιπους βασιλείς. Η Αθήνα από το 307 έως το 301 π.Χ. είχε προσκολληθεί στον Δημήτριο, ο οποίος μέσω δικών του ανθρώπων υπαγόρευε την πολιτική της πόλης σε όλους τους τομείς. Η αναφερόμενη πρεσβεία εντάσσεται στις προσπάθειες των Αθηναίων να συνάψουν ειρήνη με τον βασιλέα της Μακεδονίας και να τηρήσουν από το σημείο αυτό και έπειτα στάση ουδετερότητας στις συγκρούσεις μεταξύ των Διαδόχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο κείμενο, για πρώτη ίσως φορά, αποκαλείται ο Κάσσανδρος με τον τίτλο του βασιλέα, πράγμα που δεν συνέβαινε προηγουμένως στα κείμενα της περιόδου 307-301 π.Χ. όταν ο Κάσσανδρος ήταν εχθρός της πόλης, ως συμμάχου των Αντιγονιδών.
Το τιμητικό αυτό ψήφισμα προσφέρει πληροφορίες, άγνωστες από άλλες πηγές, σχετικά με τις υπηρεσίες του τιμωμένου προσώπου υπέρ της Αθήνας. Προφανώς οι καλές σχέσεις που είχε ο τιμώμενος με την αυλή του Κασσάνδρου ετέθησαν στην υπηρεσία της πατρίδος του, και μετά την επιστροφή της πρεσβείας οι υπόλοιποι απεσταλμένοι πρότειναν να τιμηθεί από την πόλη. Ανάλογο παράδειγμα τιμητικού ψηφίσματος, για πολύ σοβαρότερες όμως υπηρεσίες και άγνωστες από αλλού, έχουμε για τον Αθηναίο ποιητή Φιλιππίδη γιο του Φιλοκλέους από το δήμο της Κεφαλής (IG II2 657).
Επί Ευκτήμονος άρχοντος, όταν η Αντιγονίς φυλή πρυτάνευε δεύτερη κατά σειρά. Γραμματέας ήταν ο Θεόφιλος, γιος του Ξενοφώντος από το δήμο της Κεφαλής. (στ. 5) Εικοστή πρώτη του μηνός Μεταγειτνιώνος, εικοστή πρώτη μέρα της πρυτανείας. Σύγκληση της εκκλησίας του δήμου. Από τους προέδρους της εκκλησίας έθεσε το θέμα σε ψηφοφορία ο Λυσίμαχος, γιος του Ναυσιστράτου από το δήμο των Προσπάλτων και (στ. 10) οι συμπρόεδροι. Αποφάσισε ο δήμος˙ εισήγηση του Φιλιππίδου, γιου του Φιλομήλου από το δήμο της Παιανίας. Επειδή οι πρέσβεις που έστειλαν οι Αθηναίοι προς τον βασιλέα Κάσσανδρο δηλώνουν (στ. 15) ότι ο Ποσείδιππος ο οποίος τους συνόδευσε στην αποστολή τους, ήταν χρήσιμος σε αυτούς, αποδεικνύοντας την εύνοια που έχει προς το δήμο των Αθηναίων, να αποφασίσει (στ. 20) ο δήμος να επαινέσει τον Ποσείδιππο, γιο του Βακχίου από το δήμο των Κοθωκιδών και να τον στεφανώσει με στέφανο ελαίας, ώστε να φιλοτιμούνται όσο το δυνατόν περισσότεροι και να είναι χρήσιμοι (στ. 25) για τα συμφέροντα του δήμου˙ ο γραμματεύς κατά πρυτανείαν να αναγράψει το ψήφισμα αυτό σε λίθινη στήλη και να τη στήσει στην Ακρόπολη˙ για την (στ. 30) αναγραφή της στήλης ο εξεταστής και οι τριττύαρχοι να δώσουν είκοσι δραχμές.
[θ]εο[ί]. | |
επὶ Νικοκλέους άρχοντος επὶ τής Αιαντίδος δωδ- | |
εκάτης πρυτανείας, εί Νίκων Θεοδώρου Πλωθεὺς [ε]- | |
γραμμάτευεν· Σκιροφοριώνος δεκάτει υστέραι, μ- | |
5 | [ι]αι καὶ εικοστεί τής πρυτανείας· εκκλησία· τών π- |
ροέδρων επεψήφιζεν Επικράτης Διοκλέους Αχαρ- | |
νεὺς καὶ συνπρόεδροι· έδοξεν τεί βουλεί καὶ τώ[ι] | |
δήμωι· Ευφίλητος Αριστείδου Κηφισιεὺς είπεν. [ε]- | |
[π]ειδὴ Νίκανδρος Αντιφάνους Ιλιεὺς καὶ Πολύζ[η]- | |
10 | [λ]ος Απολλοφάνους Εφέσιος διατετελέκασιν εν [π]- |
αντὶ τώι καιρώι εύνους όντες τώι δήμωι τώι Αθην- | |
αίων καὶ κατοικούντες Αθήνησιν εις πολλὰ τών [σ]- | |
[υ]μφερόντων τώι δήμωι χρήσιμοι γεγόνασιν είς τ- | |
[ε] τὴν οικοδομίαν τών νεωσοίκων καὶ τής σκευοθή- | |
15 | [κ]ης εισφέροντες τὰς εισφορὰς καθ’ έκαστον τὸν ε- |
[ν]ιαυτὸν τὰς εις τὰ δέκα τάλαντα καλώς καὶ προθύ- | |
[μ]ως απὸ Θεμιστοκλέους άρχοντος μέχρι Κηφισοδ- | |
[ώρ]ου, καὶ επὶ τού Ελληνικού πολέμου εις τὰς ναύς | |
[τὰς] μετ’ Ευε[τί]ωνος εκπλευσάσας είς τε τὴν πρώτη- | |
20 | [ν εξέτ]ασιν καλώς καὶ φιλοτίμως συνεπεμελήθησ- |
[αν, όπως] άν εκπλεύσωσιν καὶ πάλιν [α]πὸ τής ναυμαχ- | |
[ίας κατα]πλευσασών τών νεών τής ․ ․ ․ Λ ․ ․ τής εξα ․ | |
․ ․ ․ 8 ․ ․ ․ ․ παρανγείλασιν ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 18 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ | |
․ ․ αν τούς τε β[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 25 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ εστ]- | |
25 | [ε]φάνωσαν μετὰ τών άλ[λων? ․ ]μ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 17 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ |
[ ․ ?λα]βόντες τοὺ[ς] Ευετ[ίωνο]ς Ι[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ εστ]- | |
[εφ]άνωσαν δέ κοινή̣[ι] με[τὰ τ]ών ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ | |
χρυσώι στεφάνωι απὸ [ΔΔΔ δ]ρα[χμών· καὶ ότε Αθηναί]- | |
[οι έ]θεντο τὰς επιδόσει[ς ε]ις [τὴν παρασκευὴν τού] | |
30 | [π]ολέμου καὶ τὴν σωτηρία[ν] τής π[όλεως επέδωκαν α]- |
[μ]φότεροι ∶Χ δραχμάς· καὶ επὶ [Κοροίβου άρχοντος] | |
παρακαλέσαντος αυτοὺς Hγη[σίου τού στρατηγού] | |
[κ]αὶ αξιώσαντος μετὰ τών άλλ[ω]ν [σ]υνδ[ι]ακι[νδυνεύ]- | |
[σα]ι καὶ συνεποικοδομήσαι τοὺς πύργους [τού νοτ]- | |
35 | [ί]ου τείχους τοὺς αποδειχθέντας αυτοί[ς καλώς κ]- |
[αὶ] φιλοτίμως τὸ μέρος τὸ επιβ̣άλλον αυτοίς [επ?]ωι- | |
[κ]οδόμησαν· συνεστράτευνται δέ καὶ τὰς στρα[τε]ί- | |
[ας] πάσας τάς τε ναυτικὰς καὶ τὰς πεζὰς τὰ όπλ[α με]- | |
[τὰ] τού δήμου τιθέμενοι καλώς καὶ φιλοτίμω[ς] εκ τ- | |
40 | [ώ]ν ιδίων καὶ όσα πώποτε αυτοίς υπὸ τού δήμου [προ]- |
[σ]ετάχθη άπαντα καλώς καὶ φιλοτίμως πεποιή[κασ]- | |
[ιν]· όπως άν ούν άπασιν ήι φανερὸν ότι η βουλὴ καὶ ο | |
[δ]ήμος ο Αθηναίων επίσταται χάριτας αποδιδόνα- | |
[ι κ]αταξίας τοίς φιλοτιμουμένοις ει[ς] εα[υτ]ὸ[ν, αγ]- | |
45 | [αθ]ήι τύχηι, δεδόχθαι τεί βουλεί τοὺς προέδρους |
[οἳ] άν λάχωσιν προεδρεύειν εν τώ[ι] δ[ήμωι] εις τὴ[ν π]- | |
[ρώ]τ[η]ν εκκλησία[ν] χρηματίσαι περὶ αυ[τ]ώ[ν κ]αθὰ [αυ]- | |
[τοὶ β]ο[ύλ]ονται, γνώμην δέ συμβάλλεσθαι [τής βουλ]- | |
[ής ε]ι[ς] τὸν δήμον ότι δοκεί τεί βουλεί, επα[ινέσαι] | |
50 | [Νίκα]νδρον Αντιφάνους Ιλιέα καὶ Πολύ[ζηλ]ον [Απο]- |
[λλοφ]άνους Εφέσιον καὶ στεφανώσαι θαλλού [στεφ]- | |
άν[ω]ι εκάτερον αυτών· είναι δέ αυτοίς κα[ὶ ι]σ[οτέλ]- | |
[ειαν] παρὰ τού δήμου καὶ αυτοίς καὶ τοίς εγγ[όνοι]- | |
[ς αυτ]ώ[ν] καὶ γής καὶ οικίας ένκτησιν καὶ τὰ[ς εισφ]- | |
55 | [ορὰς] αυτοὺς εισφέρειν μετ’ Αθηναίων καὶ [τὰς στρ]- |
[ατε]ίας στρατεύεσθαι όταν καὶ Αθηναίοι [στρατε]- | |
[ύων]τα[ι]· επιμελείσθαι δέ αυτ[ών] καὶ [τὴν β]ουλ[ὴν τὴ]- | |
[ν] αεὶ βουλεύουσαν καὶ τοὺς στρατηγούς, όπως άν | |
[μ]ηδ’ υφ’ ενὸς αδικώνται· καὶ είναι αυτοίς πρόσοδο- | |
60 | [ν] πρὸς τὴν βουλὴν καὶ τὸν δήμον όταν δέωνται. ανα- |
[γ]ράψαι δέ τόδε τὸ ψήφισμα τὸν γραμματέα τὸν κατ- | |
[ὰ] πρυτανείαν εν στήληι λιθίνηι καὶ στήσαι εν ακρ- | |
[οπόλει, ει]ς [δέ] τὴν αναγραφὴν τής στήλης δούναι | |
[τὸν τα]μίαν τού δήμου [∶Δ]ΔΔΔ[∶] δραχμὰς εκ τών εις τὰ | |
65 | [κατὰ ψηφίσμα]τα αναλισκομένων τώι δήμωι. |
fragmenta duarum coronarum oleaginearum |
Με το ψήφισμα αποδίδονται τιμές σε δύο μετοίκους (ξένους που κατοικούσαν μόνιμα στην Αθήνα), τον Νίκανδρο και τον Πολύζηλο, για τις εξαίρετες πράξεις τους υπέρ του αθηναϊκού δήμου σε περιόδους δύσκολες για την Αθήνα. Όπως προκύπτει από την επιγραφή, η προσφορά τους ήταν διαρκής σε διάστημα σχεδόν μισού αιώνα, από το 347/346 π.Χ. μέχρι το 302/301 π.Χ. οπότε εγκρίθηκε το ψήφισμα.
Οι δύο μέτοικοι συνέβαλλαν με τις εισφορές τους σε διάστημα είκοσι τεσσάρων χρόνων για την οικοδόμηση των νεωσοίκων των πολεμικών πλοίων, αλλά και της σκευοθήκης, κτηρίου όπου τοποθετούνταν τα κρεμαστά εξαρτήματα των πλοίων, κατά την ανέλκυσή τους στη στεριά, τους χειμερινούς συνήθως μήνες (στ. 12-17). Το κτήριο αυτό, γνωστό ως «σκευοθήκη του Φίλωνος» από τον αρχιτέκτονα που συνέταξε την οικονομοτεχνική μελέτη του έργου (συγγραφή υποχρεώσεων ΕΜ 12538 = IG II2 1668), ήταν ένα μεγάλο επίμηκες κτήριο στον πολεμικό λιμένα του Κανθάρου (σημερινό κυρίως λιμάνι του Πειραιά), τμήμα των θεμελίων του οποίου αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια από τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (πρβλ. Steinhauer 1996).
Το ψήφισμα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη συμμετοχή των μετοίκων στο θεσμό των εισφορών. Αυτές ήταν τα έκτακτα ποσά, τα οποία οι πολίτες κατέβαλλαν υποχρεωτικά για στρατιωτικές κυρίως δαπάνες, ανάλογα με την περιουσία τους. Για το λόγο αυτό είχαν συγκροτηθεί οι λεγόμενες συμμορίαι, ομάδες πολιτών με περίπου ισοδύναμα στο σύνολο περιουσιακά στοιχεία, έτσι ώστε να καταβάλλουν τα ίδια ποσά. Οι μέτοικοι κατατάσσονταν σε ιδιαίτερες συμμορίες και κατέβαλλαν τα ποσά που τους αναλογούσαν, τα οποία δεν ήταν ίδια με εκείνα των Αθηναίων πολιτών.
Οι δύο μέτοικοι συμμετείχαν επίσης ενεργά και στον γνωστό από τις αρχαίες πηγές ως «ελληνικό πόλεμο» (στ. 17), στις συγκρούσεις δηλαδή που ξέσπασαν στον ελλαδικό χώρο μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο πόλεμος έχει επικρατήσει να ονομάζεται «Λαμιακός Πόλεμος» (323-322 π.Χ.), επειδή η περιοχή της Λαμίας ήταν το βασικό θέατρο των επιχειρήσεων κατά την πρώτη φάση του (πρβλ. σελ. 112). Στην επιγραφή αναφέρεται ιδιαίτερα η εμπλοκή των τιμωμένων στο ναυτικό σκέλος των επιχειρήσεων που έληξε με την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου από τον μακεδονικό, υπό τον Κλείτο, στην Αμοργό το 322 π.Χ. Επικεφαλής του στόλου των Αθηναίων σε αυτές τις επιχειρήσεις ήταν ο αναφερόμενος Ευετίων (στ. 18, 25).
Η προσφορά όμως των δύο μετοίκων δεν σταμάτησε, αφού είκοσι περίπου χρόνια αργότερα προσέφεραν, εθελοντικά αυτή τη φορά, για τον πόλεμο ενάντια στον Κάσσανδρο μετά την πτώση του καθεστώτος του Δημητρίου του Φαληρέως. Η εθελοντική αυτή προσφορά, η επίδοσις (στ. 28), ήταν η έκτακτη καταβολή χρημάτων την οποία ζητούσε η πόλη προσδιορίζοντας το ανώτερο και το κατώτερο ποσό που μπορούσαν να καταβάλουν οι φιλοτιμούμενοι πλούσιοι πολίτες. Στην περίπτωσή μας ο Νίκανδρος και ο Πολύζηλος κατέθεσαν το ποσό των χιλίων δραχμών ο καθένας (στ. 29-30), αποδεικνύοντας έμπρακτα την αφοσίωσή τους στην αθηναϊκή δημοκρατία, ανέλαβαν τη δαπάνη για την επισκευή πύργων του νοτίου μακρού τείχους και συντάχθηκαν με τον αθηναϊκό δήμο σε όλες τις στρατιωτικές και ναυτικές επιχειρήσεις (στ. 30-41).
Η Αθήνα τίμησε τον Νίκανδρο και τον Πολύζηλο για τις πράξεις τους με δημόσια στεφάνωση, αναγραφή του ψηφίσματος σε στήλη και ίδρυση της στήλης στην Ακρόπολη και τους παραχώρησε τα προνόμια: α) της ισοτέλειας με τους Αθηναίους πολίτες, β) του δικαιώματος της απόκτησης γης και κατοικίας, γ) της πλήρους εξίσωσής τους στις εισφορές και τις στρατιωτικές υποχρεώσεις με τους Αθηναίους, δ) της παροχής από τη βουλή και τους στρατηγούς νομικής προστασίας και ε) του δικαιώματος παρουσίας αυτοπροσώπως στις συνεδριάσεις της βουλής και της εκκλησίας του δήμου.
Εντύπωση πάντως προκαλεί , ότι παρά την εκτενή δράση των δύο μετοίκων, όπως αυτή αποτυπώνεται στην επιγραφή, η οποία σώζεται ελλιπώς στο συγκεκριμένο τμήμα, δεν τους δόθηκε πολιτεία, παρότι αναβιβάσθηκαν στην τάξη των ισοτελών. Πιθανόν όμως οι τιμές που τους αποδόθηκαν να ήταν αυτές που οι ίδιοι θέλανε περισσότερο (κυρίως βέβαια την ισοτέλεια).
Θεοί. Επί άρχοντος Νικοκλέους, όταν η Αιαντίς φυλή πρυτάνευε δωδεκάτη στη σειρά, και ήταν γραμματεύς ο Νίκων, γιος του Θεοδώρου από το δήμο της Πλώθειας˙ την εικοστή πρώτη ημέρα του Σκιροφοριώνος μηνός και εικοστή πρώτη ημέρα της πρυτανείας˙ συνεδρία της εκκλησίας του δήμου˙ από τους προέδρους έθετε το θέμα σε ψηφοφορία ο Επικράτης, γιος του Διοκλέους από το δήμο των Αχαρνών και οι συμπρόεδροί του. Απόφαση της βουλής και του δήμου. Ο Ευφίλητος, γιος του Αριστείδου από το δήμο της Κηφισιάς εισηγήθηκε˙ επειδή ο Νίκανδρος, γιος του Αντιφάνους από το Ίλιο και ο Πολύζηλος, γιος του Απολλοφάνους από την Έφεσο πάντοτε ήταν ευνοϊκοί προς το δήμο των Αθηναίων και αφότου κατοίκησαν στην Αθήνα σε κάθε περίσταση ήταν χρήσιμοι σε πολλά από τα συμφέροντα του δήμου και εισέφεραν κατ’ έτος τις επιβαλλόμενες εισφορές για το κονδύλιο των δέκα ταλάντων για την οικοδόμηση των νεωσοίκων και της σκευοθήκης, κατ’ έτος, από το έτος του άρχοντα Θεμιστοκλή μέχρι το έτος του άρχοντα Κηφισοδώρου, και κατά τη διάρκεια του Ελληνικού πολέμου καλώς και με μεγάλη προθυμία φρόντισαν και αυτοί την πρώτη εξέταση των πλοίων που εξέπλευσαν με τον Ευετίωνα, ώστε να είναι δυνατόν να εκπλεύσουν και πάλι όταν επέστρεψαν τα πλοία από τη ναυμαχία… (στ. 27) με χρυσό στεφάνι αξίας τριάντα δραχμών˙ και όταν πολλοί συμμετείχαν στις επιδόσεις για την προετοιμασία του πολέμου και τη σωτηρία της πόλης, συνεισέφεραν και οι δύο από χίλιες δραχμές˙ και όταν ήταν άρχοντας ο Κόροιβος μετά από παράκληση προς αυτούς του στρατηγού Ηγησία, ο οποίος ζήτησε να συμμετέχουν στην αντιμετώπιση του κινδύνου μαζί με τους άλλους Αθηναίους πολίτες και να επιδιορθώσουν τους πύργους του νοτίου τείχους που τους υπέδειξαν και οικοδόμησαν το αναλογούν σε αυτούς μέρος με σωστό και φιλότιμο τρόπο. Συμμετείχαν και σε όλες τις επιχειρήσεις χερσαίες και ναυτικές, συμπαρατασσόμενοι με το δήμο με προθυμία και φιλοτιμία με δικά τους έξοδα και πάντοτε έπραξαν όλα όσα τους ζήτησε ο δήμος με καλό τρόπο και φιλοτιμία. Για να είναι λοιπόν φανερό σε όλους ότι η βουλή και ο δήμος των Αθηναίων γνωρίζουν και ανταποδίδουν αντάξια την ευγνωμοσύνη σε όσους είναι φιλότιμοι προς αυτόν (το δήμο), με τη βοήθεια της αγαθής τύχης, να αποφασίσει η βουλή, οι πρόεδροι όσοι τυχόν κληρωθούν να προεδρεύουν στην πρώτη συνεδρίαση της εκκλησίας, να θέσουν σε συζήτηση το θέμα όπως αυτοί θέλουν και να υποβάλουν την απόφαση της βουλής στο δήμο, ότι δηλαδή αποφάσισε η βουλή να επαινέσουν τον Νίκανδρο, γιο του Αντιφάνους από το Ίλιο και τον Πολύζηλο, γιο του Απολλοφάνους από την Έφεσο και να στεφανώσουν τον καθένα από τους δύο με στέφανο από κλάδους ελαίας˙ και να είναι αυτοί ισοτελείς, και αυτοί και οι απόγονοί τους, και να έχουν δικαίωμα να αποκτήσουν γη και οικία και να εισφέρουν τις εισφορές μαζί με τους Αθηναίους πολίτες και να εκστρατεύουν όταν εκστρατεύουν αυτοί. Να τους έχει υπό την προστασία της η εκάστοτε βουλή και οι στρατηγοί ώστε να μην αδικούνται από κανέναν˙ και να μπορούν να παρουσιάζονται αυτοπροσώπως στη βουλή και την εκκλησία του δήμου, όταν το επιθυμούν. Να αναγράψει ο κατά πρυτανείαν γραμματεύς αυτό εδώ το ψήφισμα σε λίθινη στήλη και να τη στήσει στην Ακρόπολη και για την αναγραφή της να δώσει ο ταμίας του δήμου σαράντα δραχμές από τα χρήματα που δαπανά ο δήμος για τα ψηφίσματα.
[έδοξεν τώι δήμωι· Ερε]χθηὶς ε[πρ]υτάνευεν, [․․] | |
[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]εὺς εγραμμάτευεν, Σιμι[․]- | |
[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 15 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ε]ὺς επεστάτε, Ευριππίδη[ς] | |
[είπεν· είναι πρόσοδ]ον Ευκλεί ανδραγαθίας [έ]- | |
5 | [νεκα καὶ προθυμίας], επειδὴ ανὴρ αγαθὸς εγέ[ν]- |
[ετο περὶ τὸν δήμον τ]ὸν Αθηναίων καὶ τὴγ κάθ[ο]- | |
[δον τού δήμο τού Αθην]αίων καὶ τὴν ελευθερί[α]- | |
[ν· κηρυκεύεν δ’ αυτὸν τ]ήι βολήι καὶ τώι δήμω[ι τ]- | |
[ώι Αθηναίων· τὴν δέ μι]σθοφορίαν είναι αυτώ[ι]- | |
10 | [— — — —]. vacat |
[έδοξεν τήι βολήι καὶ] τώι δήμωι· Λεωντὶς επρυ- | |
[τάνευεν, ․ ․ ․ 7 ․ ․ ․ Οι]ναίος εγραμμάτευεν, Ευφ- | |
[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 15 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ε]πεστάτει· Μελάνωπος είπ- | |
[εν· εψηφί]σθ[αι τήι βο]λήι επειδ[ὴ] ανὴρ αγαθὸς v | |
15 | [ήν Ευκλ]ής ο πα[τὴρ ο Φι]λοκλέους περὶ τ[ὸ]ν δήμο- |
[ν τὸν Αθηναίων κα̣[ὶ τ]ὴγ κάθοδον τού δήμο, εψηφ- | |
[ίσθαι] τήι βολήι τ[οὺ]ς προέδρους οἳ άν τυγχάν- | |
[ωσι προ]εδρεύοντ[ες] εις τὴν πρώτην εκκλησία- | |
[ν χρηματί]σαὶ περ[ὶ Φ]ιλοκλέους τού Ευκλέους, | |
20 | [καὶ επειδὴ ε]π̣ι̣[εικὴ]ς καὶ κόσμιος δοκεί είνα- |
[ι τήι βολήι καὶ τοίς] πρυτάνεσι τοίς αεὶ πρυτ- | |
[ανεύσασιν, γνώμην ξ]υμβάλλεσθαι τής βολής ε- | |
[ις τὸν δήμον, ότι δοκεί] τήι βολήι είναι τὴγ κη- | |
[ρυκείαν Φιλοκλεί καθάπ]ερ τώι πατρὶ αυτο͂ όν- | |
25 | [τι ανδρὶ αγαθώι περὶ τὸν δή]μον τὸν Αθηνα[ί]ω[ν]. |
vacat |
Πρόκειται για δύο τιμητικά ψηφίσματα αποσπασματικά σωζόμενα. Το πρώτο (στ. 1-10) αφορά κάποιον Ευκλή. Το δεύτερο (στ. 11-25) αναφέρεται στον Φιλοκλή, γιο του Ευκλή.
Βάσει της προτεινόμενης αποκατάστασης του κειμένου ο Ευκλής τιμήθηκε με πρόσβαση στα δύο σώματα και το αξίωμα του κήρυκα της βουλής και του δήμου για την ανδρεία και την προθυμία που επέδειξε κατά την επιστροφή των δημοκρατικών και την αποκατάσταση της ελευθερίας. Η αναφορά στην κάθοδο του δήμου παραπέμπει στα γεγονότα του 404-403 π.Χ. Ο Ευκλής πιθανώς ανήκε στους δημοκρατικούς που κατέβηκαν από τη Φυλή και τιμήθηκε γι’ αυτό.
Η παραχώρηση προσόδου (δηλ. πρόσβασης) δεν είναι το είδος του προνομίου που θα ανέμενε κάποιος να δοθεί σε Αθηναίο πολίτη, οπότε μάλλον ο Ευκλής ήταν ξένος. Την ίδια χρονική στιγμή έγινε και κήρυκας της βουλής και του δήμου. Από μαρτυρία του Ανδοκίδη (Περὶ Μυστηρίων 112, 115) προκύπτει ότι το 399/8 π.Χ. ασκούσε τα καθήκοντα του κήρυκα. Ωστόσο δεν είναι γνωστός άλλος ξένος, ο οποίος να κατείχε αυτό το αξίωμα. Ενδεχομένως λοιπόν τιμήθηκε με χορήγηση πολιτείας για τη συνεργασία του με τους από Φυλής (βλ. παραπάνω). Ο εγγονός του, Ευκλής Φιλοκλέους, ήταν κήρυκας το 305/4 π.Χ. και έφερε το δημοτικό Τρινεμεεύς, επομένως ήταν Αθηναίος πολίτης (βλ. Agora XV αρ. 58.34-35).
Το ψήφισμα τοποθετείται μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, πιθανότερα μεταξύ του 402 και του 399 π.Χ.
Η αποκατάσταση στον στίχο 1 του τύπου της κύρωσης «έδοξεν τήι βουλήι» εγείρει ερώτημα σχετικά με την πηγή προέλευσης της απόφασης. Φαίνεται ως να πρόκειται για ψήφισμα της βουλής. Ωστόσο η εκλογή των αξιωματούχων γινόταν στην εκκλησία βάσει προβουλεύματος και στο δεύτερο ψήφισμα καθίσταται σαφές ότι ακολουθήθηκε η προβουλευτική διαδικασία για το ίδιο αξίωμα. Επομένως είτε ο γραμματέας χρησιμοποίησε για την αναγραφή το κείμενο της βουλής και δεν άλλαξε τον τύπο είτε χρειάζεται να εξεταστεί κάποια άλλη δυνατή συμπλήρωση του στίχου (βλ. Rhodes 1972: 85 για το ενδεχόμενο συμπλήρωσης ως «Έδοξεν τώι δήμωι»).
Στο δεύτερο ψήφισμα, χρονολογούμενο μάλλον στο 364/3 π.Χ. ή στο 359/8 π.Χ. (βλ. Alessandri 1982: 56 κ.εξ.), γίνεται πάλι μνεία της δράσης του Ευκλή υπέρ του δήμου, ίσως ως εγγύηση αλλά και τεκμηρίωση της συμπεριφοράς του γιου του, στον οποίο επίσης δίνεται το αξίωμα του κήρυκα της βουλής και του δήμου. Το αξίωμα αυτό η οικογένεια του Ευκλή το κατείχε για εννέα γενιές, έως τα μέσα περίπου του 2ου αι. π.Χ.
Το δύο αυτά ψηφίσματα φαίνεται ότι αναγράφηκαν την ίδια χρονική περίοδο. Μάλιστα η απουσία της συνήθους εντολής του δήμου σχετικά με την ίδρυση της στήλης αποτελεί ένδειξη για το ότι ο Φιλοκλής ήταν ίσως αυτός, ο οποίος φρόντισε για τη δημοσιοποίηση των σημαντικών για τον ίδιο και την οικογένειά του ψηφισμάτων.
Αποφάσισε η βουλή· η Ερεχθηίς ήταν η πρυτανεύουσα φυλή – – – – – – ήταν γραμματέας, ο Σιμι – – – – – – ήταν επιστάτης των πρυτάνεων· ο Ευριπίδης εισηγήθηκε· να έχει ο Ευκλής το δικαίωμα να προσέρχεται στη βουλή και την εκκλησία του δήμου εξαιτίας της ανδρείας και της προθυμίας του, επειδή υπήρξε άνδρας αγαθός για το δήμο των Αθηναίων και για την επιστροφή των δημοκρατικών Αθηναίων και για την ελευθερία να είναι αυτός κήρυκας στη βουλή και το δήμο των Αθηναίων. Σχετικά με τη μισθοδοτούμενη υπηρεσία του να ισχύει γι’ αυτόν – – – – Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος· η Λεωντίς ήταν η πρυτανεύουσα φυλή – – – ο Οιναίος ήταν γραμματέας, ο – – – – – ήταν επιστάτης των πρυτάνεων· ο Μελάνωπος εισηγήθηκε· να ψηφισθεί από τη βουλή, επειδή ο Ευκλής, ο πατέρας του Φιλοκλή, ήταν άνδρας αγαθός για το δήμο των Αθηναίων και για την επιστροφή των δημοκρατικών, να αποφασίσει η βουλή οι πρόεδροι που θα κληρωθούν να προεδρεύουν στην πρώτη συνεδρίαση να περιλάβουν στα θέματα της συνεδρίας τα σχετικά με τον Φιλοκλή το γιο του Ευκλή και επειδή η βουλή και οι εκάστοτε πρυτάνεις θεωρούν ότι είναι χρήσιμος και με καλή συμπεριφορά, να εισαγάγουν τη γνώμη της βουλής στο δήμο, ότι η βουλή αποφασίζει να είναι ο Φιλοκλής κήρυκας, όπως ακριβώς ο πατέρας του, επειδή είναι άνδρας αγαθός για το δήμο των Αθηναίων.
[επὶ Γλαυκί]ππο ά[ρ]χον[τ]ος. | |
[Λόβον εκ] Κεδο͂ν εγραμμάτευε. | |
[έδοχσεν τε͂ι] βολε͂ι καὶ το͂ι δέμοι· ℎιπποθοντὶ- | |
[ς επρυτάνε]υε, Λόβον εγραμμάτευε, Φιλιστίδε- | |
5 | [ς επεστάτε], Γλαύκιππος ἐ͂ρχε ∶ Ερ̣ασινίδες είπ- |
[ε· επαινέσα]ι Θρασύβολον ος όντα άνδρα αγαθὸ- | |
[ν περὶ τὸν δε͂μ]ον τὸν Αθεναίον καὶ πρόθυμον π- | |
[οιε͂ν ℎό τι δύνα]ται αγαθόν· καὶ αντὶ ὁ͂ν εύ πεπο- | |
[ίεκεν τέν τε πόλιν] καὶ τὸν δε͂μ̣[ο]ν τὸν Αθεναίο- | |
10 | [ν στεφανο͂σαι αυτὸν χρυσο͂ι στε]φάνοι, ποιε͂σα- |
[ι δέ τὸν στέφανον απὸ χιλίον δρ]αχμο͂ν· ℎοι [δέ ℎ]- | |
[ελλενοταμίαι δόντον τὸ αργύρι]ον. καὶ [ανειπ]- | |
[ε͂ν τὸν κέρυκα Διονυσίον εν το͂ι] αγο͂νι ℎο͂ν ℎέν- | |
[εκα αυτὸν ℎο δε͂μος εστεφάνοσ]ε ⋮ Διοκλε͂ς είπε· | |
15 | [τὰ μέν άλλα καθάπερ τε͂ι βολε͂ι]· είναι δέ Θρασύ- |
[βολον Αθεναίον, καὶ φυλε͂ς τε κ]αὶ φρατρίας ℎο͂- | |
[ν άν βόλεται γράφσασθαι αυτό]ν· καὶ ταλλα τὰ ε- | |
[φσεφισμένα το͂ι δέμοι κύρια ἐ͂]ναι Θρασυβόλο- | |
[ι· ἐ͂ναι δέ αυτο͂ι ευρίσκεσθαι π]αρὰ Αθεναίον κ- | |
20 | [αὶ άλλο ℎό τι άν δοκε͂ι αγαθὸν π]ερὶ ℎο͂ν ευεργέ- |
[τεκεν τὸν δε͂μον τὸν Αθεναίον]. καὶ αναγραφσά- | |
[το ℎο γραμματεὺς τὰ εφσεφισμ]ένα· ℎελέσθαι δ- | |
[έ εγ βολε͂ς πέντε άνδρας αυτί]κα μάλα ℎοίτινε- | |
[ς] δι[κάσοσι Θρασυβόλοι τὸ μέ]ρος τὸ γιγνόμεν- | |
25 | ον. τὸς [δέ άλλος, ℎόσοι τότε εύ ε]ποίεσαν τὸν δε͂- |
μον τὸν Αθε[ναίον, ․ ․ ․ ․ 10 ․ ․ ․ ․ ]ιν καὶ Αγόρατο- | |
ν καὶ Κόμονα [καὶ ․ ․ 6 ․ ․ ․ ]ο̣[ ․ ]ο̣[ ․ ․ ․ ․ ] καὶ Σίμον κα- | |
ὶ Φιλίνον κα[ὶ ․․․8․․․․]α, ευεργέ[τα]ς [α]ναγράφ- | |
σαι εμ πόλε[ι εν στέλει λ]ιθίνει τὸν γραμ[μα]τέ- | |
30 | α τε͂ς βολε͂ς. [καὶ έγκτεσι]ν είναι αυτοίς ὁ͂μπερ |
Αθεναίοις, [καὶ γεπέδο]ν καὶ οικίας, καὶ οίκεσ- | |
ιν Αθένεσι, [καὶ επιμέλ]εσθαι αυτο͂ν τέν βολέν | |
τέν αιεὶ β[ολεύοσαν κα]ὶ τὸς πρυτάνες, ℎόπος ά- | |
ν μέ αδι[κο͂νται. τέν δέ σ]τέλεν απομισθοσάντο- | |
35 | [ν ℎοι πολεταὶ εν τε͂ι βο]λε͂ι· τὸς δέ ℎελλενοταμ- |
[ίας δο͂ναι τὸ αργύριον]. εὰν δέ δοκε͂ι αυτὸς καὶ | |
[άλλο ευρίσκεσθαι, τέν] βολέν προβολεύσασαν | |
[εχσενεγκε͂ν ες τὸν δε͂μ]ον ∶ Εύδικος είπε· τὰ μέν | |
[άλλα καθάπερ Διοκλε͂ς· περὶ] δέ το͂ν δοροδοκεσ- | |
40 | [άντον επὶ το͂ι φσεφίσματι], ό εφσεφ[ί]σθε Απολλ- |
[οδόροι, τέν βολέν βολεύσ]αι εν τε͂ι πρότει ℎέδ- | |
[ραι εν το͂ι βολευτερί]οι, καὶ κολάζεν, το͂ν [δ]ορο- | |
[δοκεσάντον καταφσ]εφιζομένεν καὶ ες δικασ- | |
[τέριον παραδιδο͂σα]ν, καθότι άν δοκε͂ι αυτε͂[ι]· τ- | |
45 | [ὸς δέ βολευτὰς τὸς] παρόντας αποφαίνεν ℎά[ττ’] |
[άν ειδο͂σιν, καὶ εάν] τις άλλο ειδε͂ι περὶ τ[ού]- | |
[τον· εχσε͂ναι δέ καὶ] ιδιότει, εάν τις βόλετα[ι v] | |
vacat |
Σε αυτή τη στήλη σώζεται τμήμα τιμητικού ψηφίσματος. Αρχικά αναγράφεται η πρόταση του Ερασινίδη, η οποία αποτελεί το προβούλευμα, να δοθεί χρυσός στέφανος στον Θρασύβουλο. Με πρόταση του Διοκλή τροποποιείται το προβούλευμα, ώστε να του χορηγηθεί και πολιτεία και να παραχωρηθεί σε αυτόν μέρος της περιουσίας άλλου προσώπου. Προτείνεται επίσης η αναγραφή άλλων επτά τουλάχιστον ατόμων ως ευεργετών και η χορήγηση σε άλλους εγκτήσεως και επιμέλειας. Με εισήγηση του Ευδίκου γίνεται δεύτερη τροποποίηση, προκειμένου να διερευνηθεί μια υπόθεση δωροδοκίας για την έκδοση ψηφίσματος υπέρ του Απολλοδώρου.
Το ψήφισμα χρονολογείται στο 410/409 π.Χ. από τον επώνυμο άρχοντα Γλαύκιππο. Επομένως το κύριο τιμώμενο πρόσωπο είναι δυνατό να ταυτιστεί με τον Θρασύβουλο τον Καλυδώνιο, γνωστό από φιλολογικές μαρτυρίες για τη συμμετοχή του στη δολοφονία του Φρυνίχου γιου του Στρατωνίδου. Ο Φρύνιχος, ακραίος ολιγαρχικός του καθεστώτος των Τετρακοσίων, δολοφονήθηκε το καλοκαίρι του 411 π.Χ. και αυτό σήμανε την αρχή του τέλους της εξουσίας τους. Κατά τον Λυσία (Αγ. 70) και τον Λυκούργο (Λεωκρ. 112) υπεύθυνοι για τη δολοφονία ήταν ο Καλυδώνιος Θρασύβουλος και ο Μεγαρέας Απολλόδωρος. Οι δύο άνδρες απέδρασαν άμεσα από την πόλη. Αργότερα, μάλλον μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, επέστρεψαν και τότε οικείοι του Φρυνίχου επιχείρησαν δίωξη εναντίον τους. Όμως ο αθηναϊκός δήμος μετά από έρευνα χαρακτήρισε ως προδότη τον Φρύνιχο, εξέδωσε ψήφισμα εναντίον του και απελευθέρωσε τους δύο άνδρες.
Η έκδοση του τιμητικού ψηφίσματος φαίνεται ότι έγινε αρκετούς μήνες μετά τη δολοφονία, είτε λόγω ενασχόλησης του δήμου με κρισιμότερα θέματα είτε διότι υπήρξε πιθανώς αμφιβολία για το ποιος έπρεπε να πιστωθεί την πράξη. Σύμφωνα με τους στίχους 38-47 θα προηγήθηκε απόφαση για κάποιον Απολλόδωρο. Πρόκειται μάλλον για τον Απολλόδωρο τον Μεγαρέα. Κατά τον Λυσία είχε τιμηθεί με χορήγηση πολιτείας (Αγ. 72) και με την παραχώρηση ενός κτήματος που ανήκε στον ολιγαρχικό Πείσανδρο (Σηκ. 4). Το γεγονός ότι μέχρι λίγο πριν από την άνοδο στην εξουσία των Τριάκοντα τυράννων είχε ακόμη στην κατοχή του το κτήμα υποδηλώνει ότι η έρευνα αποκατέστησε το όνομά του. Στον Θρασύβουλο δόθηκε αρχικά μόνο στέφανος και μετά από εισήγηση του Διοκλή τα πολιτικά δικαιώματα και τα άλλα προνόμια. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι ο Απολλόδωρος είχε πιθανώς διεκδικήσει για τον εαυτό του την πράξη. Οι υποστηρικτές του Θρασύβουλου το αμφισβήτησαν, ξεκίνησαν διαδικασία διερεύνησης του θέματος και τελικά εξασφάλισαν και για τον Θρασύβουλο ανάλογες τιμές.
Ο Αγόρατος μάλλον ταυτίζεται με τον Αγόρατο γιο του Ευμάρους, εναντίον του οποίου στράφηκε ο Λυσίας. Κατά το ρήτορα είχαν προστεθεί σε ψήφισμα για τους δολοφόνους του Φρυνίχου ορισμένα ονόματα ως αποτέλεσμα δωροδοκίας (Αγ. 72). Ίσως ο Λυσίας εννοεί το σωζόμενο ψήφισμα, οπότε το γεγονός ότι τα επτά ονόματα προστέθηκαν με τροποποίηση του προβουλεύματος ήταν η βάση του ισχυρισμού του πως προηγήθηκε δωροδοκία. Το μόνο που μπορεί να συμπεράνει κανείς σήμερα από το σωζόμενο ψήφισμα είναι ότι τα άτομα αυτά συνδέονται με τη δολοφονία. Ίσως είναι οι άλλοι συνωμότες, για τους οποίους κάνει λόγο ο Θουκυδίδης (8.92.2).
Η χορήγηση χρυσού στεφάνου είναι η μόνη γνωστή από τον 5ο αι. π.Χ. Η εορτή, κατά την οποία ορίστηκε να ανακηρυχθεί η χορήγησή του, ήταν μάλλον τα Μεγάλα Διονύσια.
Η περιουσία, μέρος της οποίας θα έπαιρνε ο Θρασύβουλος, ανήκε ενδεχομένως στον Φρύνιχο. Στην Αθήνα δεν ήταν άγνωστη η πρακτική της δήμευσης περιουσίας ατόμων που είχαν κατηγορηθεί για πράξεις κατά του δήμου. Η παραχώρηση εγκτήσεως είναι από τις παλαιότερες γνωστές.
Επί άρχοντος Γλαυκίππου. Ο Λόβων από το δήμο των Κηδών ήταν γραμματέας. Η βουλή και ο δήμος αποφάσισαν˙ η Ιπποθωντίς ήταν η πρυτανεύουσα φυλή, ο Λόβων ήταν γραμματέας, ο Φιλιστίδης (στ. 5) επιστάτης των πρυτάνεων, ο Γλαύκιππος επώνυμος άρχοντας. Ο Ερασινίδης εισηγήθηκε˙ να επαινέσουν τον Θρασύβουλο επειδή είναι άνδρας αγαθός για το δήμο των Αθηναίων και πρόθυμος να κάνει όποιο καλό μπορεί˙ και σε ανταπόδοση όσων καλών έχει κάνει στην πόλη και στο δήμο των Αθηναίων (στ. 10) να τον στεφανώσουν με χρυσό στέφανο, να είναι δε ο στέφανος αξίας χιλίων δραχμών˙ οι ελληνοταμίες να δώσουν τα χρήματα. Και ο κήρυκας να ανακοινώσει στα Διονύσια για ποιους λόγους στεφάνωσε αυτόν ο δήμος. Ο Διοκλής εισηγήθηκε˙ (στ. 15) τα άλλα να ισχύσουν σύμφωνα με το προβούλευμα˙ ο Θρασύβουλος να είναι Αθηναίος πολίτης και να μπορεί να εγγραφεί σε όποια φυλή και φρατρία θέλει˙ να ισχύουν για τον Θρασύβουλο και όσα άλλα έχουν ψηφισθεί από το δήμο˙ να ισχύει επίσης γι’ αυτόν από τους Αθηναίους και (στ. 20) ό,τι άλλο θεωρείται καλό για όσες ευεργεσίες προσέφερε στο δήμο των Αθηναίων. Και να αναγράψει ο γραμματέας όσα έχουν αποφασισθεί με ψηφοφορία˙ να εκλεγούν δε αμέσως από τη βουλή πέντε άνδρες, οι οποίοι να αποφασίσουν για τον Θρασύβουλο το μερίδιο που του αναλογεί. (στ. 25) Τους άλλους, όσους τότε έπραξαν καλώς για το δήμο των Αθηναίων – – – και τον Αγόρατο και τον Κόμονα και – – – – – – – και τον Σίμο και τον Φιλίνο – – – – να αναγράψει ως ευεργέτες ο γραμματέας της βουλής σε λίθινη στήλη στην ακρόπολη. (στ. 30) Και να έχουν αυτοί το δικαίωμα να αποκτήσουν, όπως ακριβώς οι Αθηναίοι, και αγροτεμάχιο και κατοικία και το δικαίωμα να διαμένουν στην Αθήνα και να φροντίσουν γι’ αυτούς η εκάστοτε βουλή και οι πρυτάνεις, ώστε να μην αδικούνται. Την κατασκευή της στήλης να δημοπρατήσουν (στ. 35) οι πωλητές ενώπιον της βουλής˙ οι ελληνοταμίες να δώσουν τα χρήματα. Εάν θεωρηθεί καλό και κάτι άλλο να επινοηθεί γι’ αυτούς, αφού εκδώσει προβούλευμα η βουλή, να το εισαγάγει στο δήμο. Ο Εύδικος εισηγήθηκε˙ τα άλλα να ισχύσουν σύμφωνα με την πρόταση του Διοκλή˙ σχετικά με αυτούς που δωροδοκήθηκαν (στ. 40) για το ψήφισμα, το οποίο ψηφίσθηκε υπέρ του Απολλοδώρου, να αποφασίσει η βουλή κατά την πρώτη συνεδρίαση στο βουλευτήριο και να τους τιμωρήσει, εκδίδοντας καταδικαστικό ψήφισμα γι’ αυτούς που δωροδοκήθηκαν και παραδίνοντάς τους στο δικαστήριο, με όποιον τρόπο αυτή θεωρεί καλό˙ (στ. 45) οι παρόντες βουλευτές να αποφανθούν για όσα τυχόν γνωρίζουν και εάν κάποιος γνωρίζει κάτι άλλο σχετικά με αυτά˙ να έχει δικαίωμα και ιδιώτης, εάν κάποιος θέλει…
a | η βουλὴ καὶ ο δήμος ο δήμ[ος] (ΕΜ 8043 + 8044 + 8045) |
η βουλὴ καὶ ο δήμος ο δήμος ο Τροζηνίω[ν] ο Τροζ[ηνίων] | |
(εντός στεφάνου από (εντός στεφάνου από (εντός στεφάνου από (εντός στεφάνου από
κλάδους ελαίας) κλάδους ελαίας) κλάδους ελαίας) κλάδους ελαίας) |
|
τὰς ευερ- και̣ — | |
ιερέα τών προ- γέτη[ν] ο̣ — | |
5 | γενόμε- γόνων τι- γενό- — — |
μὰς ανα- μενο[ν] γ[ενόμε]- | |
νεωσά- νο[ν] | |
μενον | |
vacat 0.05 |
|
επὶ Ἁγνοθέου άρχοντος· Σκιροφοριώνος ογδόει μετ’ [εικάδας]· | |
10 | εκκλησία εν Πειραιεί· έδοξεν τήι βουλήι καὶ τώι δήμ[ωι]· |
Καλλίμαχος Φαίδρου Ξυπεταιὼν είπεν· επειδὴ [πρόσο]- | |
δον ποιησάμενος πρὸς τὴν βουλὴν Όνασος Καλλι[— — Ξυ]- | |
πεταιὼν εμφανίζει, διότι καὶ κοινήι ο δήμος ο Τρο[ζηνίων] | |
οικείος ὢν τού δήμου τού Αθηναίων εν πα〚ι〛σι τοίς κα[ιροίς τοίς] | |
15 | γεγενημένοις περὶ τὴν πόλιν τὴν εύνοιαν αποδ[έδεικται] |
καὶ ιδίαι οι Τελεσίου πρόγον[ο]ι πολλὰς καὶ μεγά[λας παρέ]- | |
σχηνται χρείας εν τοίς αναγκαιοτάτοις καιρ[οίς συνεργούν]- | |
τε[ς] καὶ κοινή[ι] τε τώι δήμωι καὶ κατ’ ιδίαν Αθηναίων εκ[άστοις καὶ] | |
διὰ [τ]αύτα εν τήι δημοκρατίαι στεφανωθεὶς α̣— — — — — — — | |
20 | υπὸ τού δήμου χρυσώι στεφάνωι καὶ πολιτεία[ν λαβὼν κατὰ τὸ] |
ψήφισμα, ό Στρατοκλής Ευθυδήμου Διομεεὺς εί[πεν, εαυτώι τε] | |
καὶ εκγόνοις διεφύλαξεν βεβ[α]ίαν καὶ αληθινὴ[ν τώι δήμωι] | |
τὴν εύνοιαν· επέδειξεν δέ [Όνασος τὸ ψήφισμα τού δήμου] | |
εν τώι μητρώιω<ι> κατ[ακεχωρισμένον τὸ περὶ αυτού· αγαθεί] | |
25 | τύχει δεδόχθαι τ[ήι βουλήι, τοὺς προέδρους τοὺς λαχόντας εις] |
τὴν [καθή]κουσ[αν εκκλησίαν προσαγαγείν Τελεσίαν πρὸς τὸν δήμον], | |
γνώ[μην δέ ξυμβάλλεσθαι τής βουλής κτλ. — — — — — — — — —] | |
— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — | |
— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — | |
— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — | |
b | ο δήμος ο Θηβαίω[ν] [ο δήμος ο] [ο δήμος ο] (ΕΜ 7571) |
30 | αρχεθέωρον [Ὀρχομενίων] [Θεσπιέων] |
(εντός στεφάνου από κισσό) (εντός στεφάνου από κισσό) (εντός στεφάνου από κισσό) | |
εις εις Αγρι- εις Μο[υ]- | |
Hράκλει- ώνια πα- σεία π[α]- | |
α παραγε- ραγενό- ραγεν[όμ]- | |
νόμεν- μενον ενο[ν] | |
35 | ον |
η βουλὴ η βουλὴ καὶ ο δήμος ο δήμος [Επι]-
δαυ[ρίων] |
|
(εντός στεφάνου από (εντός στεφάνου από (εντός στεφάνου από
κλάδους ελαίας) κλάδους ελαίας) κλάδους ελαίας) |
|
ταμιεύσ- πομπ[ο]- | |
αντα πρυ- στολήσαν- ευ[ερ]- | |
τανείων τα Διονυσί- γε[σίας] | |
40 | οις έ[νεκα] |
η βουλὴ καὶ ο δήμος ο δήμο[ς] | |
Διισωτηρίων ο δήμος ο Θεσπιέω[ν] — — — — | |
(εντός στεφάνου από (εντός στεφάνου από
κλάδους ελαίας) λάδους ελαίας) |
|
επιμελη- δικαστὴν | |
τὴν γενό- Θεσπιεύσιν | |
45 | μενον γενόμενον |
δικαιοσύ- | |
νης ένε- | |
κε[ν] |
Στην αποσπασματικά σωζόμενη στήλη έχει αναγραφεί τιμητικό ψήφισμα για τον Τελεσία τον Τροιζήνιο με το οποίο ανανεώνεται σε αυτόν το προνόμιο της πολιτείας με το οποίο είχε τιμηθεί κάποιος πρόγονός του στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Εισηγητής μάλιστα εκείνου του ψηφίσματος ήταν ο Στρατοκλής, γιος του Ευθυδήμου από το δήμο της Διομείας, πολιτικός ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στα αθηναϊκά πράγματα μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από το ζυγό του Κασσάνδρου το 307 π.Χ., ως ο βασικότερος υποστηρικτής του Δημητρίου του Πολιορκητή και εισηγητής σειράς ψηφισμάτων και εξυπηρετούσαν την πολιτική του.
Από το σωζόμενο τμήμα του ψηφίσματος γίνεται φανερό ότι το προνόμιο της πολιτείας που χορηγήθηκε στον Τελεσία οφείλεται στα επιτεύγματα του προγόνου του και στις υπηρεσίες που προσέφερε η οικογένειά του στην αθηναϊκή δημοκρατία, η οποία τόνιζε πάντοτε την ευγνώμονα μνήμη της. Στο ελλείπον σήμερα τμήμα του λίθου μπορεί πιθανότατα να αναφερόταν και η δική του προσφορά προς το δήμο της Αθήνας. Επιπλέον, η επιλογή και ο συμβολισμός της ανάγλυφης παράστασης στο τύμπανο του αετώματος στο ανώτερο τμήμα της στήλης τονίζουν τις πατροπαράδοτες σχέσεις Αθήνας και Τροιζήνας.
Το κείμενο του ψηφίσματος πλαισιώνουν πάνω και κάτω τιμητικοί στέφανοι από φύλλα ελιάς και κισσού, που είχαν αποδοθεί στον Τελεσία για αξιώματα που αυτός είχε αναλάβει. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται ιερατικά και άλλα αξιώματα στην Αθήνα (επιμελητής του Διός Σωτήρος, οργανωτής της πομπής των Διονυσίων), τα οποία θα πρέπει να ανέλαβε αφότου απέκτησε την αθηναϊκή πολιτεία. Αν και από τον Δημοσθένη γνωρίζουμε ότι έως τον 4ο αι. π.Χ. τουλάχιστον, οι τιμώμενοι με την αθηναϊκή πολιτεία δεν επιτρεπόταν να αναλάβουν ιερατικά αξιώματα ή να καταλάβουν τη θέση ενός εκ των εννέα αρχόντων, η εντυπωσιακή ιερατική σταδιοδρομία του Τελεσία υποδεικνύει ότι κατά τον 2ο αι. π.Χ. είχε επέλθει η σχετική αλλαγή στην Αθήνα. Ο Τελεσίας μάλιστα υπηρέτησε και σε άλλη σημαντική θέση του αθηναϊκού δήμου, έγινε ταμίας των πρυτάνεων, όπως προκύπτει από τιμητικό στέφανο που βρίσκεται χαραγμένος μετά το τέλος του κειμένου της επιγραφής. Το ψήφισμα του Τελεσία είναι ένα από τα τελευταία γνωστά ψηφίσματα παροχής πολιτείας και προφανώς η σχετική νομοθεσία καταργήθηκε ή ατόνησε λίγο αργότερα.
Η αναγραφή εντός των τιμητικών στεφάνων των αξιωμάτων που έλαβε ο Τελεσίας στην Αθήνα υποδεικνύει ότι η αναγραφή της στήλης έγινε πολύ μετά την απόκτηση της πολιτείας κατά το έτος 140/139 π.Χ. (επί Αγνοθέου άρχοντος), πολύ πιθανόν με πρωτοβουλία του ίδιου του Τελεσία. Η ιδιωτική πρωτοβουλία για την αναγραφή της στήλης φαίνεται ακόμα και από τους τιμητικούς στεφάνους, στους οποίους αναγράφονται οι τιμές που του απέδωσαν άλλες πόλεις. Για παράδειγμα, ο δήμος των Θεσπιέων τον τιμάει ως δικαστή για τον καλό τρόπο με τον οποίο εξετέλεσε τα καθήκοντά του αποδίδοντας δικαιοσύνη, στο πλαίσιο της πρακτικής των πόλεων κατά την εποχή αυτή να καλούν ξένους δικαστές με σκοπό μάλλον την αμερόληπτη επίλυση διαφορών. Ο Τελεσίας κατέγραψε πιθανόν όλα τα αξιώματα που είχε αναλάβει, μερικά από τα οποία απαιτούσαν ιδιαίτερη οικονομική άνεση, σε ένα ιδιωτικό μνημείο με σκοπό να προβληθεί στους Αθηναίους συμπολίτες του.
Επί Αγνοθέου άρχοντος, την εικοστή ογδόη του μηνός Σκιροφοριώνος, συνεδρίαση της εκκλησίας του δήμου στον Πειραιά· αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, εισήγηση του Καλλιμάχου, γιου του Φαίδρου από το δήμο της Ξυπετής· επειδή εισήγαγε το θέμα στη βουλή ο Όνασος Καλλι[- – -] από το δήμο της Ξυπετής και παρουσίασε για ποιους λόγους κατά κοινή ομολογία ο δήμος των Τροιζηνίων ήταν πάντα φιλικός προς το δήμο των Αθηναίων και έχει αποδείξει την εύνοιά του προς αυτόν, και ιδιαίτερα οι πρόγονοι του Τελεσία πολλές και μεγάλες υπηρεσίες έχουν παράσχει σε δύσκολους καιρούς, συμπράττοντας τόσο δημοσίως με το δήμο των Αθηναίων όσο και με κάθε Αθηναίο ξεχωριστά, και γι’ αυτούς τους λόγους επί δημοκρατίας στεφανώθηκε (ο δείνα) . . . . . . . . . . . . . . . . . από το δήμο με χρυσό στέφανο και αφού έλαβε πολιτεία σύμφωνα με το ψήφισμα που εισηγήθηκε ο Στρατοκλής, γιος του Ευθυδήμου από το δήμο της Διομείας γι’ αυτόν και τους απογόνους του, διατήρησε σταθερή και αληθινή την εύνοιά του προς το δήμο των Αθηναίων· το δε παλαιότερο ψήφισμα του δήμου, σχετικά με τον Τελεσία, που είναι αρχειοθετημένο στο μητρώο παρουσίασε ο Όνασος. Με τη βοήθεια της αγαθής τύχης, να αποφασίσει η βουλή, οι πρόεδροι της εκκλησίας του δήμου, που θα προεδρεύουν στην οριζόμενη από το νόμο σύγκλησή της, να παρουσιάσουν τον Τελεσία στο δήμο και να υποβάλουν την απόφαση της βουλής . . .