Αριστερή όψη

Η σύσταση της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας αποτελούσε την κατάληξη της πολιτικής που μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.Χ. ανέλαβαν ορισμένοι πολιτικοί της πόλης έχοντας συνειδητοποιήσει τους ουσιαστικούς δεσμούς ανάμεσα στο πολίτευμα και στη διατήρηση της ναυτικής ηγεμονίας της Αθήνας.

Από το 384 π.Χ., δύο δηλαδή χρόνια μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη, οι Αθηναίοι αρχίζουν να συγκροτούν μια συμμαχία, την στρατιωτική διοίκηση της οποίας έχουν οι ίδιοι. Η συμμαχία αυτή αρχικά περιλαμβάνει ένα μικρό αριθμό πόλεων του Αιγαίου, μεταξύ των οποίων την Χίο (Rhodes – Osborne, GHI 20), την Ρόδο, το Βυζάντιο και τη Μυτιλήνη (Διόδωρος Σικελιώτης 15.28.3). Το 378 π.Χ. θα πρέπει να προσχώρησε και η Θήβα (Διόδωρος Σικελιώτης 15.26.1) ύστερα από τη βοήθεια που της παρείχε η Αθήνα κατά την επανάστασή της εναντίον της Σπάρτης. Ωστόσο η δημιουργία της βοιωτικής συμμαχίας γύρω από την Θήβα (Διόδωρος Σικελιώτης 15.28.1) επιτάχυνε τους σχεδιασμούς της Αθήνας, η οποία λίγο αργότερα, με βάση την υπάρχουσα συμμαχία της, υιοθετώντας μια νέα διπλωματική ρητορική, προβαίνει στη συγκρότηση μιας νέας και ευρύτερης συμμαχίας.

Το παραπάνω κείμενο του ψηφίσματος ίδρυσης αυτής της συμμαχίας γνωστής και ως Β΄ Ναυτικής ή Αθηναϊκής Συμμαχίας, συντάχθηκε ύστερα από πρόταση κάποιου Αριστοτέλη (για τη χρονολόγησή του, βλ. ανωτ. Χρονολογία).

Σύμφωνα με το ψήφισμα η Αθήνα και οι σύμμαχοί της (στ. 7-8) απευθύνονται σε όλους τους Έλληνες και βαρβάρους (που δεν ήταν υπήκοοι του βασιλιά των Περσών), και τους καλούν να γίνουν δικοί τους σύμμαχοι (στ. 15-19) και να συνταχθούν προς την επίτευξη ενός θεμελιώδους σκοπού: να αναγκάσουν τους Σπαρτιάτες να αφήσουν τους Έλληνες να ζουν ελεύθεροι, αυτόνομοι και ειρηνικά και να απολαμβάνουν με ασφάλεια την πλήρη εκμετάλλευση της επικράτειάς τους καθώς και να διατηρηθεί για πάντα η «κοινή ειρήνη» που μαζί ορκίστηκαν οι Έλληνες και οι βάρβαροι σύμφωνα με τις συνθήκες (στ. 9-15). Η συμμαχία επομένως στρέφεται ρητά εναντίον μόνο της Σπάρτης. Η δεδηλωμένη προσήλωση στην Ανταλκίδειο ειρήνη του 386 π.Χ. δεν αποσκοπούσε μόνον στην αποφυγή της οργής του Πέρση βασιλιά αλλά, με την υπενθύμιση των βασικών διατάξεων της ειρήνης εκείνης, όπως η διακήρυξη της ελευθερίας και ανεξαρτησίας των πόλεων, και στην προβολή της Αθήνας ως ικανότερης εγγυήτριας δύναμης της εφαρμογής της δεδομένου ότι η Σπάρτη εμφανιζόταν να την έχει παραβιάσει.

Σύμφωνα με το ψήφισμα, κάθε σύμμαχος διατηρούσε την πολιτική του ελευθερία και αυτονομία, δεν του επιβάλλονταν φόροι και φρουρά και ίσχυε ότι και με τις συμμαχίες που είχαν συναφθεί με τη Χίο το 384/3 π.Χ., με τη Θήβα και τις άλλες συμμαχικές πόλεις (στ. 19-25). Επιπλέον οι Αθηναίοι δεσμεύονταν να εγκαταλείψουν όσα κτήματα, δημόσια και ιδιωτικά, κατείχαν σε συμμαχικά εδάφη (βλ. και Διόδωρος Σικελιώτης 15.29.8) και να μην αποκτήσουν στο εξής σε έδαφος συμμάχων γη ή οικία (στ. 25-41). Σε αντίθετη περίπτωση, ύστερα από καταγγελία, το συνέδριον της συμμαχίας είχε την αρμοδιότητα να επιστρέψει το μισό ποσό στον καταγγέλλοντα και το άλλο μισό να κατατεθεί στο «κοινό ταμείο» της συμμαχίας (στ. 41-46). Με τις δεσμεύσεις αυτές η Αθήνα επιχειρούσε να άρει την καχυποψία των Ελλήνων απέναντί της (Διόδωρος Σικελιώτης 15.23.4) και να διακηρύξει με τρόπο κατηγορηματικό την προσκόλλησή της στις αρχές της ελευθερίας και της αυτονομίας καθώς και την άρνησή της να επαναλάβει λάθη και πρακτικές (κληρουχίες, φόροι, απόκτηση γης από επιφανείς Αθηναίους, επιβολή πολιτευμάτων της αρεσκείας της) που κατά το παρελθόν επέφεραν τη δυσαρέσκεια στους κόλπους της Δηλιακής συμμαχίας και την τελική της απαξίωση. Παράλληλα υπογραμμίζεται η αντίθεση της συμμαχίας στις σπαρτιατικές πρακτικές (αρμοστές, δεκαρχίαι της εποχής του Λυσάνδρου) που ενοχλούσαν ιδιαίτερα τις ελληνικές πόλεις.

Για την οργάνωση και λειτουργία του κοινού συνεδρίου, στο οποίο δεν συμμετείχαν οι Αθηναίοι αλλά μόνον οι σύμμαχοί τους, το ψήφισμα του Αριστοτέλη δεν μνημονεύει λεπτομέρειες, αντίστοιχα δεν αναφέρεται ούτε στον τρόπο σύνθεσής του ούτε και στις σχέσεις του με την αθηναϊκή εκκλησία του δήμου και τη βουλή. Οι γνώσεις μας συμπληρώνονται από άλλες πηγές. Το συνέδριο θα πρέπει να προϋπήρξε του ψηφίσματος (Διόδωρος Σικελιώτης 15.28.3). Από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (15.28.4) μαθαίνουμε ότι το συνέδριο είχε την έδρα του στην Αθήνα και ότι κάθε πόλη, μικρή ή μεγάλη, είχε ισότιμη εκπροσώπηση (Tod, GHI 153, 175) και μια ψήφο. Η περίπτωση της Μυτιλήνης που εμφανίζεται σε άλλη επιγραφή (Rhodes – Osborne, GHI 31 στ. 26-27), με περισσότερους του ενός συνέδρους πιθανόν οφείλεται σε λάθος του γραφέα. Το ψήφισμα του Αριστοτέλη δεν μας επιτρέπει να ανασυνθέσουμε τη διαδικασία που ακολουθείτο όταν επρόκειτο η συμμαχία να πάρει μια κοινή απόφαση. Γνωρίζουμε ωστόσο από άλλες επιγραφές, όπως εκείνη που αφορά τις διαπραγματεύσεις με τον Διονύσιο Α΄ των Συρακουσών το 369/8 π.Χ. (Rhodes – Osborne, GHI 33), καθώς και εκείνη του 362/1 π.Χ. (Rhodes – Osborne, GHI 41), που αφορούσε τη συμμαχία της Αθήνας με τους Αρκάδες, τους Αχαιούς, τους Ηλείους και τους Φλειάσιους, ότι η βουλή προετοίμαζε τα ψηφίσματα που υποβάλλονταν προς ψήφιση στους συμμάχους. Εάν το κείμενο υιοθετείτο από το συνέδριο (οι αποφάσεις λαμβάνονταν κατά πλειοψηφία) στη συνέχεια υποβαλλόταν προς επικύρωση στην αθηναϊκή εκκλησίαν τού δήμου. Η συμμαχία συνεπώς φαίνεται ότι για τη λειτουργία της διέθετε δύο ξεχωριστά σώματα. Ωστόσο στην πράξη οι Αθηναίοι είχαν τον τελικό λόγο και διατηρούσαν το δικαίωμα να απορρίψουν ή να τροποποιήσουν τις αποφάσεις των συμμάχων τους.

Όπως και στην περίπτωση του συνεδρίου, στην επιγραφή δεν αναφέρονται λεπτομέρειες για τον τρόπο τροφοδότησης του “κοινού ταμείου”. Δεν αποκλείεται τέτοιου είδους αναφορές να περιλαμβάνονταν σε μη σωζόμενα ψηφίσματα. Γνωρίζουμε ωστόσο, δεδομένου ότι οι σύμμαχοι δεν πλήρωναν φόρο, ότι ύστερα από πρόταση του Καλλίστρατου (Θεόπομπος, FGrHist 115 F 98) το ταμείο τροφοδοτείτο από τις εισφορές των συμμάχων, οι οποίες ονομάζονταν συντάξεις (η παλαιότερη αναφορά των συντάξεων χρονολογείται το 373 π.Χ.· βλ. [Δημοσθένης,] Πρὸς Τιμόθεον 48-50). Όσο και αν οι συντάξεις παραπέμπουν στους φόρους που η Αθήνα επέβαλλε στους συμμάχους της τον 5ο αι. π.Χ., γεγονός είναι ότι χρησιμοποιούντο μόνο για στρατιωτικές δαπάνες και δεν προβλέπονταν μέτρα τιμωρίας ή εξαναγκασμού σε όποιον σύμμαχο δεν τις κατέβαλλε. Άλλωστε οι Αθηναίοι ήδη από το 378 π.Χ., με πρόταση του Καλλίστρατου (Διόδωρος Σικελιώτης 15.29.7), είχαν κατανείμει τους πλουσιότερους πολίτες σε εκατό συμμορίας επιβάλλοντας στην κάθε μία έναν έκτακτο φόρο, εισφορά, σε περίοδο πολέμου.

Στη συνέχεια του ψηφίσματος διατυπώνεται η αμοιβαία στρατιωτική υποστήριξη των μελών της συμμαχίας (στ. 46-51) σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης (προφανώς εδώ υπονοούνται τόσο οι Σπαρτιάτες όσο και οι Πέρσες από τους οποίους κινδύνευαν κυρίως η Ρόδος, η Χίος και η Αμοργός) και προβλέπεται η θανατική ποινή ή η εξορία σε όποιον επιχειρήσει να τροποποιήσει έστω και μία διάταξη του παρόντος ψηφίσματος (στ. 51-63).

Μετά τις διατάξεις σχετικά με το κόστος της επιγραφής και την εγγραφή σε αυτήν των υπαρχόντων μελών της συμμαχίας, καθώς και εκείνων που θα προσχωρήσουν σε αυτήν (στ. 63-71), ακολουθεί μια πρόσθετη διάταξη που προβλέπει την αποστολή τριών πρέσβεων στη Θήβα (στ. 72-75). Η διάταξη αυτή πιθανότατα να δηλώνει την επιθυμία να πειστούν οι Θηβαίοι, που απειλούνταν από τη Σπάρτη, να προσχωρήσουν ή να συμμαχήσουν με τη νέα συμμαχία και με έμμεσο τρόπο την άρνηση των Αθηναίων να αναγνωρίσουν την αξίωση των Θηβαίων για ηγεμονία στην Βοιωτία (Ξενοφών, Ελληνικά 5.4.46).

Το ψήφισμα βρήκε μεγάλη ανταπόκριση δημιουργώντας στις ελληνικές πόλεις ένα κλίμα εμπιστοσύνης (Διόδωρος Σικελιώτης 15.29.8). Οι Μηθυμναίοι που ήταν σύμμαχοι της Αθήνας προσχώρησαν στη συμμαχία (Rhodes – Osborne, GHI 23). Τον Ιούνιο ή Ιούλιο του 377 π.Χ. ο Χαβρίας εξεστράτευσε στην Εύβοια και στις βόρειες Σποράδες. Οι πόλεις της Εύβοιας, παρά τα όσα είχαν υποστεί από τους Αθηναίους τον προηγούμενο αιώνα, προσχώρησαν πρώτες, με εξαίρεση την Ιστίαια (Διόδωρος Σικελιώτης 15.30.1), ενώ η συμμαχία με την Χαλκίδα (Tod, GHI 124) θα διατηρηθεί και στη συνέχεια. Ο τελικός αριθμός των μελών κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (15.30.2) ήταν 70 πόλεις, ενώ κατά τον Αισχίνη (Περὶ τής παραπρεσβείας 70) ήταν 75. Ωστόσο το σύνολο των πόλεων που αναγράφονται στην επιγραφή είναι 58 (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που προστέθηκαν στο ψήφισμα του Αριστοτέλη). Αυτό σημαίνει ότι είτε ο αριθμός που αναφέρουν οι φιλολογικές πηγές είναι υπερβολικός, είτε, για λόγους που αγνοούμε, οι Αθηναίοι έπαψαν να αναγράφουν στον κατάλογο (που ξεκινά από το 377 π.Χ. έως το 375 ή 373 π.Χ.) τα ονόματα των νέων μελών. Δεν αποκλείεται πάντως η ασυμφωνία αυτή μεταξύ της επιγραφής και των φιλολογικών πηγών, ως προς τον ακριβή αριθμό των μελών, να ερμηνεύεται από το γεγονός ότι, στα αμέσως επόμενα χρόνια, διάφορες πόλεις ή βασιλείς συνδέθηκαν με ξεχωριστές συμμαχίες με την Αθήνα ή τη συμμαχία της χωρίς όμως να γίνουν κανονικά μέλη της Β΄ Ναυτικής Συμμαχίας (όπως η συμμαχία της Αθήνας με τον Αμύντα της Μακεδονίας: Tod, GHI 129, με τους Θράκες βασιλείς: Rhodes – Osborne, GHI 58, με την Κέρκυρα: Tod, GHI 127).

Η νίκη του Χαβρία το 376 π.Χ. επί των Σπαρτιατών στη ναυμαχία της Νάξου εξασφάλισε στην Αθήνα το σύνολο σχεδόν των Κυκλάδων, συμπεριλαμβανομένης και της Δήλου. Ένα χρόνο αργότερα η νίκη του Τιμόθεου στην Αλύζεια της Ακαρνανίας θα προσελκύσει νέα μέλη και θα οδηγήσει στη σύναψη ειρήνης με τη Σπάρτη (Ξενοφών, Ελληνικά 6.2.1· Διόδωρος Σικελιώτης 15.38) που θα διαρκέσει μέχρι το 373 π.Χ.

Είναι υπερβολικό να θεωρήσουμε ότι οι Αθηναίοι δεν είχαν ειλικρινείς προθέσεις όταν διακήρυσσαν όσα αναγράφονται στο ψήφισμα. Το γεγονός ότι τα επόμενα χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας δεν παρατηρούμε ούτε ανάμειξη στα εσωτερικά των πόλεων, ούτε δημιουργία κληρουχιών, ούτε επιβολή φόρων ή φρουρών (σε όσες πόλεις της συμμαχίας τοποθετήθηκαν φρουρές έγινε με τη σύμφωνη γνώμη τους και για στρατιωτικούς λόγους) δηλώνει ότι οι Αθηναίοι σεβάστηκαν τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει με το ψήφισμα του Αριστοτέλη και αιτιολογεί τη μεγάλη είσοδο στη συμμαχία νέων πόλεων, μεταξύ των οποίων οι παράλιες πόλεις της Θράκης, η Πέρινθος στην Προποντίδα καθώς και πόλεις της Αχαΐας που απειλούνταν από τις φιλοδοξίες της Σπάρτης. Τα γεγονότα όμως που ακολούθησαν την ήττα των Σπαρτιατών το 371 π.Χ. από τον Επαμεινώνδα στα Λεύκτρα θα αλλάξουν άρδην τα πράγματα, με αποτέλεσμα η Αθήνα να έρθει αντιμέτωπη με μια πραγματικότητα που δεν είχε υπολογίσει και η ύπαρξη αυτής καθεαυτήν της συμμαχίας θα τεθεί υπό αμφισβήτηση. Μπορεί η ήττα αυτή να σήμαινε για τους Σπαρτιάτες την απώλεια της Μεσσηνίας και της ηγεμονίας τους, για τους Αθηναίους όμως εξαφάνιζε μια από τις σημαντικότερες αιτίες ίδρυσης και διατήρησης της συμμαχίας τους.

Επί άρχοντος Ναυσινίκου, γραμματέως Καλλίβιου, γιου του Κηφισοφώντα από το δήμο της Παιανίας, και επί της εβδόμης πρυτανείας της φυλής Ιπποθωντίδος, (στ. 5) με επιστάτη τον Χαρίνο από το δήμο της Αθμονίας και μετά από πρόταση του Αριστοτέλη αποφάσισε η βουλή και ο δήμος. Με καλή τύχη στους Αθηναίους και στους συμμάχους των Αθηναίων. Για να αφήσει η Σπάρτη τους Έλληνες (στ. 10) να ζήσουν ειρηνικά με ελευθερία και ανεξαρτησία, και να κατέχουν με κάθε ασφάλεια την ακεραιότητα των εδαφών τους, και για να είναι και να παραμείνει σε ισχύ η κοινή ειρήνη που ορκίστηκαν οι Έλληνες και ο βασιλιάς σύμφωνα με τις συνθήκες, (στ. 15) ο δήμος ψήφισε. Εάν κάποιος από τους Έλληνες ή τους βαρβάρους που κατοικούν στην Ευρώπη ή στα νησιά, εκτός από εκείνους που είναι υποτελείς του βασιλιά, επιθυμεί να γίνει σύμμαχος των Αθηναίων και των συμμάχων τους, μπορεί να το κάνει (στ. 20) διατηρώντας την ελευθερία του, την αυτονομία του και όποιο πολίτευμα θέλει, χωρίς να δεχθεί στην επικράτειά του ούτε φρουρά, ούτε άρχοντα, ούτε φόρο, και θα ισχύει γι’ αυτούς ό,τι είχε συμφωνηθεί με τους Χίους, τους Θηβαίους (στ. 25) και τους άλλους συμμάχους. Σ’ εκείνους που θα συμμαχήσουν με την Αθήνα και τους συμμάχους της, ο δήμος θα αποκαταστήσει όλες τις κατεχόμενες από τους Αθηναίους έγγειες ιδιοκτησίες, είτε ανήκουν σε ιδιώτες είτε στην πόλη, οι οποίες βρίσκονται στα εδάφη εκείνων που προσχωρούν (στ. 30) στη συμμαχία, και θα τους δώσει εγγυήσεις. Εάν τύχει να υπάρχουν στην Αθήνα στήλες δυσμενείς προς μια πόλη που έχει συμμαχήσει με τους Αθηναίους, η βουλή (στ. 35) που θα έχει θητεία θα τις καταστρέψει. Από Ναυσινίκου άρχοντος, δεν θα επιτρέπεται στους Αθηναίους, ούτε ιδιωτικά, ούτε δημόσια, να αποκτήσουν καμία ιδιοκτησία στο έδαφος των συμμάχων, ούτε οικία, ούτε γη, με αγορά, (στ. 40) ή με υποθήκη, ή με κάποιον άλλο τρόπο. Εάν μια ιδιοκτησία αγοραστεί ή αποκτηθεί ή ληφθεί με υποθήκη, όποιος και αν είναι ο τρόπος, οποιοσδήποτε σύμμαχος θα μπορεί να το καταγγείλει στο συνέδριο των συμμάχων. (στ. 45) Το συνέδριο θα μπορεί να την πουλήσει και να δώσει το μισό του ποσού στον καταγγείλαντα, και το άλλο μισό στο κοινό ταμείο των συμμάχων. Εάν τα μέλη της συμμαχίας δεχθούν επίθεση στην ξηρά ή τη θάλασσα, η Αθήνα και οι σύμμαχοί της (στ. 50) θα βοηθήσουν στην ξηρά ή στη θάλασσα με όλες τους τις δυνάμεις, όσο είναι δυνατόν. Εάν κάποιος είτε άρχων είτε ιδιώτης προτείνει ή υποβάλει προς ψήφιση κάτι αντίθετο προς αυτό το ψήφισμα, με την έννοια κατάργησης κάποιου από τους όρους του, (στ. 55) να στερηθεί τα πολιτικά του δικαιώματα, η περιουσία του να δημευθεί και το ένα δέκατο της δημευμένης περιουσίας του να αποδοθεί στη θεά, να δικαστεί από τους Αθηναίους και τους συμμάχους για διάλυση της συμμαχίας, και ή να τιμωρηθεί σε θάνατο (στ. 60) ή να του απαγορευθεί η παραμονή παντού όπου επεκτείνεται η κυριαρχία των Αθηναίων και των συμμάχων. Εάν καταδικαστεί σε θάνατο να μην ταφεί ούτε στην Αττική ούτε σε έδαφος των συμμάχων. Ο γραμματέας της βουλής να αναγράψει το ψήφισμα σε λίθινη στήλη (στ. 65) και να την καταθέσει κοντά στο άγαλμα του Ελευθέριου Δία. Οι εξήντα δραχμές για την αναγραφή της στήλης θα ληφθούν από τα δέκα τάλαντα που διαθέτουν οι ταμίες της θεάς. Στη στήλη αυτή θα αναγραφούν (στ. 70) τα ονόματα των πόλεων που είναι τώρα σύμμαχοι και κάθε πόλη που θα προσχωρήσει στη συμμαχία. Αυτό μεν να είναι το κείμενο που θα αναγραφεί, ο δε δήμος να ορίσει αμέσως τρεις πρέσβεις που θα πάνε στην Θήβα για να πείσουν τους Θηβαίους (στ. 75) να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν. Ορίστηκαν ο Αριστοτέλης από το δήμο Μαραθώνος, ο Πύρρανδρος από το δήμο Αναφλύστου και ο Θρασύβουλος από το δήμο Κολλυτού.

(Ακολουθεί ο κατάλογος των συμμάχων της Αθήνας)

Από το προοίμιο προκύπτει ότι οι Λεοντίνοι, άποικοι των Χαλκιδέων της Νάξου στη Σικελία, έστειλαν τέσσερις αντιπροσώπους στην Αθήνα για σύναψη συμμαχίας και ότι η απόφαση ελήφθη ύστερα από σχετικό προβούλευμα της βουλής και εισηγητή τον Καλλία (στ. 15), όταν ήταν άρχοντας ο Αψευδής (στ. 8, 433/2 π.Χ.), πρυτανεύουσα η Ακαμαντίδα φυλή (στ. 12), γραμματέας ο Χαρίας (στ. 13-14) και επιστάτης ο Τιμόξενος (στ. 14-15).

Προβλέπεται οι Αθηναίοι να συνάψουν συμμαχία με τους Λεοντίνους, να ορκισθούν και να δεχθούν τον όρκο από τους απεσταλμένους των Λεοντίνων (στ. 16-20). Μόνο τμήματα του αθηναϊκού όρκου διασώθηκαν. Με βάση δε τις συμπληρώσεις που έγιναν (στ. 20-23) φαίνεται ότι η συμμαχία θα ήταν «αΐδιος» και «αβλαβής» (βλ. Meritt 1946). Στην ίδια συνέλευση οι Αθηναίοι συνάπτουν συμμαχία και με τους αντιπροσώπους του Ρηγίου (βλ. Meiggs – Lewis, GHI σελ. 172).

Υποστηρίζεται ότι οι συμμαχίες του 433/2 π.Χ. αποτελούν ανανέωση παλαιότερων συνθηκών, που πιθανώς έγιναν στις αρχές της δεκαετίας 450-440 π.Χ. (Meiggs – Lewis, GHI σελ. 173-174). Πέρα από τις επιγραφικές ενδείξεις η άποψη φαίνεται πιθανή, εάν η σύναψη συμμαχιών προκλήθηκε από την αύξηση της δύναμης των Συρακοσίων, οι οποίοι το 450 π.Χ. υποτάσσουν τις πόλεις των Σικελών εκτός από την Τρινακίη (Διόδωρος Σικελιώτης 11.92· βλ. και 12.29) και το 445 π.Χ. νικούν τους Ακραγαντίνους. Φαίνεται δηλαδή ότι οι Λεοντίνοι και οι Ρηγίνοι ανησυχούντες από τη συνεχώς αυξανόμενη δύναμη των Συρακοσίων αναζήτησαν την υποστήριξη ισχυρών συμμάχων και ότι οι Αθηναίοι ανταποκρίθηκαν, αποβλέποντας στην επέκταση της πολιτικής τους επιρροής στη Δύση.

Με την επεκτατική πολιτική των Συρακοσίων και την προσπάθεια διατήρησης της ηγετικής τους θέσης προφανώς συνδέεται η αποστολή των απεσταλμένων των Λεοντίνων και των Ρηγίνων το 433/2 π.Χ. Κατά το χρόνο εκείνο οι Συρακόσιοι ναυπήγησαν εκατό τριήρεις, διπλασίασαν τη δύναμη του ιππικού τους, ενίσχυσαν το πεζικό τους και «χρημάτων παρασκευάς εποιούντο» (Διόδωρος Σικελιώτης 12.30.1). Οι Αθηναίοι αποδέχθηκαν τις προτάσεις τους ώστε να αποκτήσουν στρατιωτικό και πολιτικό έρεισμα στη Σικελία και στην Κάτω Ιταλία, δεδομένου μάλιστα ότι είχαν νωρίτερα συνάψει αμυντική συμμαχία, επιμαχία, με τους Κερκυραίους (Θουκυδίδης 1.44) προκαλώντας την έχθρα των Κορινθίων. Έκτοτε η πρώτη εκστρατεία που αναλαμβάνουν στη Σικελία, ανταποκρινόμενοι σε αίτημα συμμάχων των Λεοντίνων, χρονολογείται το 427/6 π.Χ. Ο Θουκυδίδης (3.86) σημειώνει ότι το αίτημα αυτό λειτουργεί ως πρόφαση διότι με την εκστρατεία επιδίωκαν να στερήσουν τους Πελοποννησίους από την εισαγωγή σιταριού.

Απεσταλμένοι από την πόλη των Λεοντίνων, οι οποίοι συνήψαν τη συμμαχία και έδωσαν τον όρκο, ήταν ο Τιμήνωρ ο γιος του Αγαθοκλή, (στ. 5) ο Σώσις ο γιος του Γλαυκία, ο Γέλων ο γιος του Εξηκέστου, γραμματέας ήταν ο Θεότιμος ο γιος του Ταυρίσκου, όταν άρχοντας ήταν ο Αψεύδης και γραμματέας της βουλής (στ. 10) ο Κριτιάδης. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Ακαμαντίδα ήταν πρυτανεύουσα, ο Χαρίας ήταν γραμματέας, ο Τιμόθεος επιστάτης, ο Καλλίας (στ. 15) εισηγήθηκε. Να πραγματοποιηθεί η συμμαχία ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Λεοντίνους και να δώσουν και να λάβουν τον όρκο. (στ. 20) Οι Αθηναίοι να ορκισθούν τα ακόλουθα: θα είμεθα σύμμαχοι των Λεοντίνων παντοτινοί, χωρίς δόλο και χωρίς παραβίαση της συνθήκης. Οι Λεοντίνοι επίσης θα ορκισθούν: θα είμεθα σύμμαχοι (στ. 25) των Αθηναίων παντοτινοί, χωρίς δόλο και χωρίς παραβίαση της συνθήκης.

(Ακολουθούν πολύ ελλιπώς σωζόμενοι στίχοι)

Πρόκειται για δύο καλά διατηρημένα αθηναϊκά ψηφίσματα (στ. 3-32 και 32-56) και τμήμα του προοιμίου ενός τρίτου ψηφίσματος (στ. 56-59) –φαίνεται ότι υπήρχε και τέταρτο ψήφισμα το οποίο δεν σώζεται–  που αφορούν τη Μεθώνη, αποικία των Ερετριέων στα παράλια του Θερμαϊκού και μέλος της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας.

Η Μεθώνη δεν ακολούθησε το παράδειγμα της Ποτείδαιας και άλλων συμμάχων πόλεων των Αθηναίων στην περιοχή της Χαλκιδικής, οι οποίες το 432 π.Χ. αποστάτησαν από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Την αποστασία των πόλεων αυτών υποκίνησε ο Περδίκκας Β΄, βασιλέας της Μακεδονίας, και κατά σύστασή του οι Χαλκιδείς και οι Βοττιαίοι εγκατέλειψαν τις παράλιες πόλεις τους και εγκαταστάθηκαν στην Όλυνθο (Θουκυδίδης 1.57.3, 58.2). Έκτοτε η κατάσταση παρέμεινε τεταμένη και επιδεινώθηκε μετά την άφιξη στην περιοχή του στρατηγού της Σπάρτης Βρασίδα (424 π.Χ.).

Οι Αθηναίοι με τα ψηφίσματα αυτά παραχωρούν προνόμια στη Μεθώνη και λαμβάνουν και άλλα μέτρα για την προστασία της αναγνωρίζοντας την αφοσίωσή της και επιδιώκοντας παράλληλα την παραμονή της στη συμμαχία τους εξαιτίας της σημασίας που είχε ως στρατιωτική βάση.

Από τους στίχους 8-9 προκύπτει ότι αναθεώρηση του φόρου (τάξις) γινόταν από Παναθήναια σε Παναθήναια δηλαδή κάθε τέσσερα χρόνια, βλ. και στ. 31.

Οι σανίδες (στ. 14-15) ήταν ξύλινες πινακίδες καλυμμένες με γύψο στις οποίες εγράφοντο δημόσιες ανακοινώσεις.

Οι Αθηναίοι το 431 π.Χ. και ενώ πολιορκούν την Ποτείδαια συνάπτουν πάλι συμμαχία με τον Περδίκκα (Θουκυδίδης 2.29.6). Από τα αναφερόμενα στο ψήφισμα (στ. 16 κ.εξ.) γίνεται φανερό ότι επιδιώκουν δια της διπλωματικής οδού να υποχρεώσουν τον Περδίκκα να μην παρεμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου των Μεθωναίων και να μη διέρχεται με στρατό από τη χώρα τους.

Οι ελλησποντοφύλακες (στ. 36-37, 39-40) ήταν ειδικοί άρχοντες, οι οποίοι, μάλλον μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Ελλησπόντου και έλεγχαν τα σιτοφορτία. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλιζόταν η διατροφή του αθηναϊκού πληθυσμού, ενώ παράλληλα οι σύμμαχοί τους ήταν εξαρτημένοι από αυτούς για την εισαγωγή σιτηρών.

Από το αναφερόμενο στο ψήφισμα, ότι παραχωρείται στους Μεθωναίους το προνόμιο να εξάγουν από το Βυζάντιο ετησίως ορισμένοι ποσότητα σιτηρών χωρίς να παρεμποδίζονται από τους ελλησποντοφύλακες, οι οποίοι και θα ενημερώνονταν σχετικά με την ποσότητα αυτή (στ. 35-40), προκύπτει ότι υπήρχε στο Βυζάντιο σιταποθήκη που ελεγχόταν από τους αξιωματούχους αυτούς.

Συνήθως οι συνεδριάσεις της βουλής (έδραι) γίνονταν στο βουλευτήριο, όπου και φυλάσσονταν τα κείμενα των ψηφισμάτων του δήμου. Όταν όμως επρόκειτο να συζητήσουν θέματα που αφορούσαν το ναυτικό εξοπλισμό, οι συνεδριάσεις γίνονταν στο νεώριο (στ. 53).

Και το δεύτερο αυτό ψήφισμα με το οποίο διευκολύνεται ο εφοδιασμός των Μεθωναίων σε σιτηρά και αυτοί εξαιρούνται από στρατιωτικές και άλλες υποχρεώσεις που επιβάλλονται στα μέλη της συμμαχίας, εξαίρεση που αντισταθμίζεται από την προάσπιση της δικής τους γης, υπαγορεύθηκε από την ακόμη τεταμένη κατάσταση που επικρατούσε στη Χαλκιδική.

Περί Μεθωναίων εκ Πιερίας. Ο Φαίνιππος ο γιος του Φρυνίχου ήταν γραμματέας. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Ερεχθηίδα ήταν πρυτανεύουσα, ο Σκόπας ήταν γραμματέας, ο Τιμωνίδης επιστάτης, ο Διοπείθης (στ. 5) εισηγήθηκε: να αποφασίσει ο δήμος πάραυτα με χειροτονία (σήκωμα των χεριών), εάν πρέπει να αναθεωρήσει αμέσως την ετήσια εισφορά των Μεθωναίων (φόρον) ή αρκεί αυτοί να καταβάλλουν μόνο όσο αναλογεί στη θεά από το πληρωτέο ποσό που καθορίσθηκε στα προηγούμενα Παναθήναια και να απαλλαγούν από την άλλη εισφορά. Αναφορικά με τις (στ. 10) εισφορές που έχουν αναγραφεί στο αθηναϊκό δημόσιο ότι οφείλουν οι Μεθωναίοι: εάν εξακολουθούν να διάκεινται ευνοϊκά προς τους Αθηναίους, όπως τώρα, και είναι ακόμη καλύτεροι, οι Αθηναίοι να παραχωρήσουν με ειδική πράξη μεμονωμένη καταβολή, και εάν κάποιο κοινό ψήφισμα ανακοινωθεί για οφειλές που αναφέρονται στις (στ. 15) ξύλινες πινακίδες (σανίδες), να μην ισχύει για τους Μεθωναίους, εάν δεν υπάρξει ειδικό για τους Μεθωναίους ψήφισμα. Να σταλούν δε τρεις απεσταλμένοι άνω των πενήντα ετών προς τον Περδίκκα, και να του πουν ότι θεωρείται δίκαιο να αφήσει τους Μεθωναίους να χρησιμοποιούν χωρίς περιορισμούς τη θάλασσα (στ. 20) και να εμπορεύονται με το εσωτερικό της χώρας, όπως στο παρελθόν, και να μη διαπράττει αδικήματα ούτε να αδικείται ούτε να διέρχεται στρατός από τη χώρα των Μεθωναίων παρά τη θέλησή τους. Και εάν μεν συμφωνήσουν καθένας χωριστά, οι απεσταλμένοι να τους συμφιλιώσουν, εάν δε όχι, (στ. 25) καθένας χωριστά να στείλουν πληρεξούσιους απεσταλμένους στα Διονύσια, με σκοπό να διατυπώσουν τις απόψεις τους αναφορικά με τις διαφορές τους προς τη βουλή και το δήμο. Να πουν στον Περδίκκα και ότι εάν οι στρατιώτες που βρίσκονται στην Ποτείδαια τον επαινούν, οι Αθηναίοι θα διατίθενται ευνοϊκά προς αυτόν. Ο δήμος αποφάσισε με χειροτονία οι Μεθωναίοι (στ. 30) να καταβάλλουν όσο αναλογεί στη θεά από το πληρωτέο ποσό του φόρου που καθορίσθηκε στα προηγούμενα Παναθήναια και να απαλλαγούν από την άλλη εισφορά. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Ιπποθωντίδα ήταν πρυτανεύουσα, ο Μεγακλείδης ήταν γραμματέας, ο Νι[κ]ο. . . . επιστάτης, ο Κλεώνυμος εισηγήθηκε: (στ. 35) επιτρέπεται στους Μεθωναίους να εξάγουν από το Βυζάντιο σιτηρά έως οκτώ χιλιάδες μεδίμνους ετησίως, οι δε ελλησποντοφύλακες ούτε οι ίδιοι να τους παρεμποδίζουν να εξάγουν ούτε να επιτρέπουν σε άλλον να τους παρεμποδίζει, διαφορετικά καθένας από τους ελλησποντοφύλακες να τιμωρείται με πρόστιμο χιλίων δραχμών. Θα απευθύνονται δε εγγράφως προς τους ελλησποντοφύλακες (στ. 40) για να εξάγουν έως την ποσότητα που ορίσθηκε. Απαλλαγμένο χρηματικής τιμωρίας να είναι και το πλοίο που θα πραγματοποιεί την εξαγωγή. Όποιο κοινό ψήφισμα που αφορά τους συμμάχους ψηφίζουν οι Αθηναίοι για παροχή βοήθειας ή διατάζουν τις πόλεις για οτιδήποτε άλλο ή σχετικά με τους ίδιους ή με τις πόλεις, ό,τι ονομαστικά αποφασίζουν για την (στ. 45) πόλη των Μεθωναίων, αυτό μόνο να ισχύει γι’ αυτούς, ενώ τα άλλα όχι, αλλά να προστατεύουν τη γη τους, τηρώντας τις ορισμένες γι’ αυτούς υποχρεώσεις. Για εκείνα δε για τα οποία λέγουν ότι βλάπτονται από τον Περδίκκα, οι Αθηναίοι θα αποφασίσουν ό,τι είναι καλό για τους Μεθωναίους, μόλις παρουσιασθούν στο δήμο (στ. 50) οι απεσταλμένοι που βρίσκονταν στον Περδίκκα, και εκείνοι που είχαν μεταβεί με τον Πλειστία και εκείνοι με τον Λεωγόρα. Οι υποθέσεις δε των άλλων πόλεων να συζητηθούν με την είσοδο της δεύτερης πρυτανείας, η οποία αμέσως μετά τις συνεδριάσεις της βουλής στο νεώριο, να συγκαλέσει την εκκλησία του δήμου. Να συνεδριάζουν δε συνεχώς (στ. 55) έως ότου οι υποθέσεις ολοκληρωθούν, και να μην προτάξουν των συζητήσεων αυτών τίποτε άλλο, εκτός και εάν οι στρατηγοί έχουν άλλες επείγουσες υποθέσεις. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Κεκροπίδα ήταν πρυτανεύουσα, [. . . . . .] ήταν γραμματέας, Ιεροκλείδης ε[πιστάτης] [. . . . . .] εισηγήθηκε.

Το ιστορικο-πολιτικό πλαίσιο
Στον λίθο αναγράφονται δύο αλληλένδετα κείμενα: 1) μια συνθήκη συμμαχίας μεταξύ των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους από τη μια μεριά και των Αθηναίων και των συμμάχων τους από την άλλη (στ. 70-97) και 2) το ψήφισμα με το οποίο η συνθήκη αυτή διαβιβάζεται στην εκκλησία του αθηναϊκού δήμου προς έγκριση (στ. 1-69). Tο ψήφισμα, που είναι γνωστό με το όνομα του εισηγητή, Αθηναίου πολιτικού και στρατηγού Χρεμωνίδη (στ. 7), διηγείται τα γεγονότα που οδήγησαν στη σύναψη της συνθήκης συμμαχίας, το κείμενο της οποίας έχει ήδη εγκριθεί από τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους (στ. 13-31) και κομίζεται στην Aθήνα από Λακεδαιμόνιους πρεσβευτές (στ. 30-31). Tο ψήφισμα μεριμνά επίσης για την αναγραφή της συνθήκης και του ίδιου του ψηφίσματος σε στήλη και το στήσιμό τους στην Aκρόπολη (στ. 42-44, 64-66), την ανταλλαγή όρκων (στ. 44-48), την αποστολή δύο αντιπροσώπων της Aθήνας στο συνέδριο των συμμάχων (στ. 48-54) και, τέλος, την τίμηση των Λακεδαιμονίων εφόρων, του Σπαρτιάτη βασιλέα Αρέως, των συμμάχων αλλά και των πρεσβευτών τους (στ. 54-64).

Βρισκόμαστε στο πλαίσιο των έντονων ανταγωνισμών των Αντιγονιδών και Πτολεμαίων βασιλέων για τις σφαίρες επιρροής τους στο Αιγαίο και τον Ελλαδικό χώρο κατά το α΄ μισό του 3ου αι. π.Χ. (Buraselis 1982). O Πτολεμαίος Β΄ επιχειρεί να αποσταθεροποιήσει τον Αντίγονο Γονατά κτίζοντας μια αντιμακεδονική συμμαχία σε ελληνικό έδαφος, στην οποία συμμετέχουν η Αθήνα, η Σπάρτη και οι σύμμαχοί τους (Ηλιδα, Αχαιοί, αρκαδικές πόλεις, πόλεις της Κρήτης). Αυτή ακριβώς η συμμαχία ρυθμίζεται με τη συνθήκη των στ. 70-97, της οποίας την επικύρωση εισηγείται το ψήφισμα των στ. 1-69. Λακεδαιμόνιοι πρεσβευτές φέρνουν το κείμενο της συνθήκης στην Αθήνα προς επικύρωση (στ. 41-42).

Οι συμβαλλόμενες πλευρές, Λακεδαιμόνιοι και Αθηναίοι, έχουν ήδη συνάψει χωριστές συνθήκες με τον Πτολεμαίο Β΄ (στ. 19-22). Ο βασιλέας Πτολεμαίος Β΄ μνημονεύεται επίσης στο ψήφισμα (στ. 16-18, 31-35) ως παραδοσιακός υπερασπιστής της ελευθερίας των Ελλήνων, με τον οποίο θα συμπράξουν οι συσπειρωμένοι ομονοούντες Έλληνες, προκειμένου να αγωνιστούν για τη σωτηρία των ελληνικών πόλεων. Ως επιδίωξη των συμμετεχόντων στη συμμαχία προβάλλεται (στ. 72-74) η προάσπιση της κοινής ελευθερίας των Eλλήνων, της ομόνοιας, της αυτονομίας και της πατρίου πολιτείας των ελληνικών πόλεων (Strootman 2021).

Τόσο η συνθήκη καθεαυτή όσο και το ψήφισμα δεν μας δίνουν καμία συγκεκριμένη πληροφορία για τον εχθρό και τους στόχους της συμμαχίας. Η αντιπαλότητα προς τη Μακεδονία διατρέχει σιωπηλά όλο το κείμενο και αποτελεί με βεβαιότητα τον συνεκτικό κρίκο όσων συμπράττουν, χωρίς, ωστόσο, να διατυπώνεται ρητά. Στους στ. 14-16, 32-33 στοχοποιούνται όσοι προσπαθούν να καταλύσουν τους νόμους και τα παραδοσιακά πολιτεύματα των πόλεων, καθώς και εκείνοι που αδικούν τις πόλεις και παραβιάζουν τις συνθήκες. Πρόκειται για έμμεση αναφορά στους υποστηριζόμενους από τους Μακεδόνες τυράννους που ελέγχουν ή απειλούν Πελοποννησιακές πόλεις (Shipley 2018: 92-115).

Οι ρήτρες της συνθήκης
Στους πρώτους στίχους (70-72) η συνθήκη ορίζει τους συμβαλλόμενους. Η συμμαχία εγγυάται την ελευθερία, την αυτονομία και την πάτριο πολιτεία τους (στ. 72-74) προσδιορίζοντας ότι, αν κάποιος εκστρατεύσει εναντίον οποιουδήποτε εκ των συμβαλλομένων ή καταλύσει τους νόμους της πολιτείας του, τότε οι δύο πλευρές (Αθηναίοι και σύμμαχοι, Λακεδαιμόνιοι και σύμμαχοι) θα κινητοποιηθούν, για να βοηθήσουν αλλήλους (στ. 74-81 – πρόκειται για την συνηθισμένη στις συνθήκες συμμαχίας ρήτρα αλληλοβοήθειας). Είναι σαφές ότι η μέριμνα αυτή καλύπτει τόσο την περίπτωση εξωτερικής απειλής-πολέμου, όσο και το ενδεχόμενο εσωτερικής ανατροπής-στάσης για εγκατάσταση τυραννικού πολιτεύματος.

Ακολουθούν οι εκατέρωθεν όρκοι προς επικύρωση του κειμένου της συνθήκης (στ. 84-92). Ορίζονται τόσο εκείνοι που θα ορκιστούν (αξιωματούχοι της Αθήνας, της Σπάρτης και των συμμαχικών πόλεων) όσο και εκείνοι ενώπιον των οποίων θα δοθούν οι όρκοι (απεσταλμένοι της εκάστοτε πόλης). Είναι ενδιαφέρον ότι στην Αθήνα εκτός από τους άρχοντες (εννοούνται προφανώς οι εννέα άρχοντες) και τη Βουλή ορίζεται να ορκιστούν αξιωματούχοι που σχετίζονται με τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων και επομένως θα αναλάβουν την ευθύνη τήρησης της συνθήκης σε περίπτωση ανάγκης: στρατηγοί, φύλαρχοι, ταξίαρχοι, ίππαρχοι. Στην περίπτωση της Σπάρτης οι όρκοι θα δοθούν από τους βασιλείς, τους εφόρους και τους γέροντες, ενώ για τις άλλες πόλεις αναφέρονται απλά οι άρχοντες χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση.

Οι θεότητες, προς τις οποίες θα γίνει επίκληση κατά τις συγκεκριμένες ορκωμοσίες, είναι ο Δίας, η Γη, ο Ηλιος, ο Άρης, η Αθηνά Αρεία, ο Ποσειδώνας και η Δήμητρα (στ. 87-88). Όπως συνηθίζεται στις διεθνείς συνθήκες, οι θεοί γίνονται μάρτυρες της συμφωνίας και επιφορτίζονται να τιμωρήσουν με αυστηρότητα και δικαιοσύνη όσους την παραβούν. Προσθήκες ή απαλείψεις σχετικά με τη συμμαχία μπορούν να γίνουν αποδεκτές και να μην εκληφθούν ως παραβάσεις μόνο αν έχουν αποφασισθεί και από τις δύο πλευρές (στ. 92-95).

Ακολουθεί ρύθμιση για την αναγραφή της συνθήκης σε στήλες και στήσιμό τους σε ιερά που θα ορίσουν οι συμβαλλόμενες πόλεις (στ. 95-97). Δύο σχετικές ρυθμίσεις απαντούν και στο κείμενο του ψηφίσματος: στους στ. 42-44 προβλέπεται η ασυνήθιστη για τα αθηναϊκά δεδομένα (αλλά διαδεδομένη στην Πελοπόννησο) αναγραφή της συνθήκης σε χάλκινη στήλη που θα τοποθετηθεί δίπλα στον ναό της Αθηνάς Πολιάδας στην αθηναϊκή Ακρόπολη, ενώ στους στ. 64-68 ορίζεται η αναγραφή του ψηφίσματος (και της συνθήκης;) σε λίθο που θα στηθεί επίσης στην Ακρόπολη.

Θεοί. Eπί άρχοντα Πειθίδημου, όταν πρυτάνευε η Eρεχθηίδα φυλή δεύτερη κατά σειρά, την ένατη του Mεταγειτνιώνα, την ένατη ημέρα της πρυτανείας, (στ. 5) τακτική συνεδρίαση της εκκλησίας του δήμου, από τους προέδρους έθεσε το ζήτημα σε ψηφοφορία ο Σώστρατος Kαλλιστράτου από τον δήμο Eρχιά και οι συμπρόεδροι. Aπόφαση του δήμου∙ εισήγηση του Xρεμωνίδη Eτεοκλέους από τον δήμο Aιθαλίδαι. Eπειδή παλαιότερα οι Aθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοι αμφοτέρων είχαν συμφωνήσει φιλία και συμμαχία (στ. 10) μεταξύ τους και διεξήγαγαν από κοινού πολλούς και δίκαιους αγώνες ενάντια σε όσους επιχειρούσαν να υποδουλώσουν τις πόλεις, από τους οποίους (αγώνες) κέρδισαν οι ίδιοι δόξα και εξασφάλισαν την ελευθερία των άλλων Eλλήνων. Και τώρα, καθώς μια παρόμοια κρίση έχει καταλάβει όλη την Eλλάδα, εξαιτίας εκείνων (στ. 15) που επιχειρούν να καταλύσουν τους νόμους και τα παραδοσιακά πολιτεύματα της κάθε πόλης, ο βασιλέας Πτολεμαίος, ακολουθώντας τη στάση των προγόνων και της αδελφής του, εμφανώς προσπαθεί για την κοινή ελευθερία των Eλλήνων, ο δήμος των Aθηναίων συμμάχησε μαζί του και (στ. 20) ψήφισε να κληθούν οι υπόλοιποι Έλληνες να επιδείξουν το ίδιο φρόνημα. Έτσι, λοιπόν, και οι Λακεδαιμόνιοι, φίλοι και σύμμαχοι του βασιλέα Πτολεμαίου, έκλεισαν συμμαχία και με τον δήμο των Aθηναίων μαζί με τους Hλείους, τους Aχαιούς, τους Tεγεάτες, τους Mαντινείς, τους Oρχομένιους, (στ. 25) τους Φιαλείς, τους Kαφυείς και όσους από τους Kρήτες ανήκουν στη συμμαχία των Λακεδαιμονίων και του Aρέως και των άλλων συμμάχων και έστειλαν πρέσβεις από τους συνέδρους τους προς τον δήμο, και αυτοί που ήλθαν από εκείνους παρουσιάζουν τη μεγαλοδωρία των Λακεδαιμονίων και του Aρέως και των άλλων συμμάχων (στ. 30) προς τον δήμο (των Aθηναίων) και κομίζουν τη συμφωνία περί της συμμαχίας∙ έτσι ώστε, αφού επιτευχθεί γενικευμένη ομόνοια στους Έλληνες, να αγωνιστούν πρόθυμα μαζί με τον βασιλέα Πτολεμαίο και ενωμένοι μεταξύ τους ενάντια σε όσους τώρα αδικούν τις πόλεις και παραβιάζουν τις συνθήκες και στο εξής (στ. 35) να σώζουν με σύμπνοια τις πόλεις. Mε τη βοήθεια της Καλής Tύχης, να αποφασίσει ο δήμος να ισχύει για πάντα η φιλία και συμμαχία που κομίζουν οι πρέσβεις ανάμεσα στους Aθηναίους και τους Λακεδαιμονίους και τους βασιλείς των Λακεδαιμονίων και τους Hλείους και τους Aχαιούς και τους Tεγεάτες και τους Mαντινείς και τους Oρχομένιους και τους Φιαλείς και τους Kαφυείς και τους Kρήτες, (στ. 40) όσους συμμετέχουν στη συμμαχία των Λακεδαιμονίων και του Αρέως και των άλλων συμμάχων. Kαι να την αναγράψει ο γραμματέας της πρυτανείας σε χάλκινη στήλη και να τη στήσει στην Aκρόπολη πλάι στον ναό της Aθηνάς Πολιάδας. Nα ορκίσουν (στ. 45) οι αρχές τους πρέσβεις που ήλθαν από αυτούς τον όρκο τον σχετικό με τη συμμαχία σύμφωνα με την παράδοση. Nα σταλούν οι εκλεγμένοι από το δήμο πρέσβεις που θα παραλάβουν τους όρκους από τους υπόλοιπους Έλληνες. Nα εκλέξει ο δήμος αμέσως δύο συνέδρους εξ όλων των Aθηναίων, (στ. 50) οι οποίοι μαζί με τον Aρέα και τους απεσταλμένους από τους συμμάχους συνέδρους θα συσκεφθούν για τα κοινά συμφέροντα. Nα πληρώσουν οι αρμόδιοι αξιωματούχοι (οι επὶ τήι διοικήσει) στους εκλεγμένους ως οδοιπορικά για όσο χρόνο λείψουν από την πατρίδα ό,τι αποφασίσει ο δήμος διά ψηφοφορίας. Nα επαινεθούν οι έφοροι των Λακεδαιμονίων (στ. 55) και ο Aρεύς και οι σύμμαχοι και να στεφανωθούν με χρυσό στέφανο σύμφωνα με τον νόμο. Nα επαινεθούν και οι πρέσβεις που έρχονται από αυτούς, Θεομ… Λακεδαιμόνιος, Aργείος Kλεινίου Hλείος και να στεφανωθεί ο καθένας τους με χρυσό στεφάνι σύμφωνα με τον νόμο για τον ζήλο (στ. 60) και την καλή τους διάθεση προς τους άλλους συμμάχους και τον δήμο των Aθηναίων. Nα μπορέσει καθένας τους να λάβει και άλλες τιμές από τη βουλή και τον δήμο, όσες του αξίζουν. Nα προσκληθούν αύριο σε γεύμα στο πρυτανείο. Nα αναγράψει ο γραμματέας (στ. 65) της πρυτανείας και αυτό το ψήφισμα σε λίθινη στήλη και να το στήσει στην Aκρόπολη. Όσα έξοδα γίνουν για την αναγραφή και ανάθεση της στήλης να καταβληθούν από τους επὶ τήι διοικήσει. Eκλέχτηκαν οι ακόλουθοι σύνεδροι: Kάλλιππος Eλευσίνιος … (στ. 70) Διαρκής συνθήκη και συμμαχία των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους με τους Aθηναίους και τους συμμάχους τους. Nα κυριαρχούν στην επικράτειά τους ελεύθεροι και αυτόνομοι και να έχουν το πολίτευμά τους κατά την παράδοση. Aν κάποιος εκστρατεύει ενάντια στη γη των Aθηναίων (στ. 75) ή καταλύει τους νόμους ή εκστρατεύει ενάντια στους συμμάχους των Aθηναίων, να βοηθούν οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων με όλη τους τη δύναμη όσο μπορούν. Aν κάποιος εκστρατεύει ενάντια στη γη των Λακεδαιμονίων ή καταλύει τους νόμους ή εκστρατεύει ενάντια στους συμμάχους των Λακεδαιμονίων, (στ. 80) να βοηθούν οι Aθηναίοι και οι σύμμαχοι των Αθηναίων με όλη τους τη δύναμη όσο μπορούν. … οι Λακεδαιμόνι]οι και οι σύμμαχοι τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους. Nα ορκιστούν οι Aθηναίοι στους Λακεδαιμόνιους (στ. 85) και στους (απεσταλμένους) κάθε πόλης, οι στρατηγοί και η βουλή και οι άλλοι άρχοντες και οι φύλαρχοι και οι ταξίαρχοι και οι ίππαρχοι. Oρκίζομαι στο Δία, τη Γη, τον Ηλιο, τον Άρη, την Aθηνά την Aρεία, τον Ποσειδώνα, τη Δήμητρα να μείνω πιστός στη συναπτόμενη συμμαχία. Αν τηρήσουμε τον όρκο, (να μας βρουν) πολλά καλά, αν τον παραβούμε, το αντίθετο. (στ. 90) Mε τον ίδιο τρόπο οι βασιλείς, οι έφοροι και οι γέροντες των Λακεδαιμονίων να ορκιστούν στους Aθηναίους. Mε τον ίδιο τρόπο να ορκιστούν οι άρχοντες των άλλων πόλεων. Aν φανεί καλό στους Λακεδαιμόνιους και στους συμμάχους και στους Aθηναίους να προστεθεί ή να αφαιρεθεί κάτι σχετικό με τη συμμαχία, να περιληφθεί στον όρκο (στ. 95) ό,τι συναποφασίσουν οι δύο πλευρές. Nα αναγράψουν οι πόλεις τη συνθήκη σε στήλες και να τις στήσουν σε ιερό, όπου θέλουν.