Στήλη Α (;)
b (ΕΜ 6591α)
| — — — — — — — — — ν̣αν [ ․ ․ ․ ․ ]ν[ ․ ․ ․ ․ 10 ․ ․ ․ ․ ]νι̣[ ․ ․ ․ ․ ]οι̣ο[․․5․․] | |
| [— διαχεροτονε͂σαι τὸν δε͂μ]ον αὐτ̣ί̣κ̣α μάλα εἴτε δοκε͂ι ℎένα στρατ[εγ]- | |
| [ὸν — — — — — — — — — — — —] ℎελέσθαι τύχει ἀγαθε͂ι νυνὶ ℎοίτινε[ς] α̣- | |
| — — — — — — — — — — — — — τ̣ο̣[․] τὸς πολεμίος ℎος ἂν δύνονται πλει- | |
| 5 | [στ — — — — — — — — — — — — — —]ο̣σθον δὲ καὶ το͂ν χσυμμάχον ℎοποσ̣- |
| [— — — — — — — — — — — — — — — — π]όλες ἐς τὲμ βολὲν τὲν Ἀθεναίο[ν] | |
| [— — — — — — — — — — — — — — — — — — ℎ]ε̣χσέκοντα νεο͂ν ℎόταμπ̣ε̣ρ̣ [ ․ ․ ․ ] | |
| — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — αις ἂμ βόλοντ[αι ․ ․ ․ ․ 9 ․ ․ ․ ․ ] | |
| — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — λλ̣ο[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] | |
| 10 | lacuna |
c (ΕΜ 6591β)
| [․․․] βολὲν καθότι ἄριστα κ̣[— — — — — — — — — ἐά]- | |
| ν τε ἀπὸ το͂ τιμέματος δοκε͂ι [— — — — — — — ἐάν] | |
| τε τὲμ πόλιν ἀναλο͂ν ℎόσον α[— — — — — — — — τὰ]- | |
| ς ℎεχσέκοντα ναῦς ἐὰμ προσ — — — — — — — — — — | |
| 5 | μενον ἐ͂ι ἐσφέρεν ℎόταν δεε[— — — — — — — — ἐκκ]- |
| λεσίαν ποιεσάντον δέκα ℎε[μερο͂ν — — — — — — — π]- | |
| ερὶ ἄλλο μεδενὸς πρότερον — — — — — — — — — — — | |
| ε ἐκκλεσίαν ποιε͂ν το͂ς πρυτ[άνες — — — — — — — —] | |
| αι τοῖς στρατεγοῖς το͂ν νεο͂ν — — — — — — — — — — | |
| 10 | οις· περὶ δὲ το͂ ἔκπλο το͂ν νεο͂ν [— — — — — — — ἐ]- |
| πανορθο͂σθαι ἐν το͂ι δέμοι ℎο[— — — — — — — — — ἐ]- | |
| κκλεσίαν ποιόντον ℎόταν κε — — — — — — — — — — | |
| ον καὶ τε͂ς ἄλλες ℎυπερεσίας — — — — — — — — — — | |
| καὶ ἀργύριο ἐς καλλιέρεσιν — — — — — — — — — — | |
| 15 | [․] ℎεχσ̣ακοσίον [καὶ] χιλίον ℎ̣ — — — — — — — — — |
| — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — |
Στήλη Β (;)
a (ΕΜ 6591)
| [ἔδοχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ το͂ι δ]έ̣μοι̣ — — — — — — — | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 20 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ εἶ]πε· τύχε[ι ἀγαθε͂ι — — —] | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 22 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]μένας μισ[θ — — — — — —] | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 21 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ τ]ετταράκον[τα — — — — —] | |
| 5 | [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 19 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ πελ]τασταῖς χρ — — — — — — |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 22 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ τ]οχσότας π — — — — — — | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 23 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]δεει ἐκ το — — — — — — | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 21 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ τ]έτταρας ὀβο[λὸς — — —] | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 17 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ κυβε]ρνέτας δὲ καὶ — — — — — | |
| 10 | [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 19 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ τ]αμίαν δὲ χσυμπ — — — — — |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 20 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] ℎε βολὲ ℎόταμ με̣ — — — — | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ τοῖ]ς τριεράρχοις κα — — — — | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 21 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] το͂μ πολεμίον λ̣ — — — — | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 22 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]λ̣λον ℎότι αν — — — — — | |
| lacuna |
d και g (ΕΜ 6591γ – 6591ε)
| — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — ι̣ο̣[ ․ ․ 5 ․ ․ ] | |
| — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — σοτοντ[ ․ ] | |
| — — — — — — α̣ι̣ ἒ φρορο͂σι τὲ[μ πόλιν ἒ τὲ]ν χόραν τ- | |
| — — — — — — ν ℎὸς ἂν μὲ περιπο[λε͂ι μεδὲ μ]ισθοφορε͂- | |
| 5 | [ι — — — — —]το πλὲν ℎοπόσοις [ ․ ․ ․ 7 ․ ․ ․ ℎ]ε βολὲ καὶ |
| [— — — — — ἔ]νοχον ἐ͂ναι ζεμία[ι ․ ․ 6 ․ ․ ․ ]αι μέτε τον | |
| [— — — — — πρ]υτάνες· λῦσαι δὲ [ ․ ․ ․ 7 ․ ․ ․ ]αι τὸ φσέφι- | |
| [σμα — — — τ]ο͂ ἔκπλο το͂ν ἑχσέ[κοντα νεο͂]ν ℎέος ἂν ℎ̣- | |
| [— — — — ἐ]π’ ἄλλο ἔργον με[δ’ ἐπ’ ἄλλεν σ]τρατιὰν | |
| 10 | [— — — — — τ]ρισχιλίον· ἐ[ὰν δέ τιν εἴπει] ἒ ἐπιφσ- |
| [εφίσει — — — — — —]ς ἐχσαιρ[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 14 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]ον μ̣[ ․ ] | |
| — — — — — — — — — — — — ογ̣ι̣τ̣[ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 20 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] | |
| — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — |
Υπόλοιπα ανέντακτα θραύσματα
e (ΕΜ 6591δ)
| [— — — ․ ․ 6 ․ ․ ․ ]#⁷#⁷#⁷ΟΣ — — — — — | |
| [— — — ․ ․ ․ ․ ] τε͂ι Ἀθενᾶι κ — — — | |
| [— — — στρα]τιόταις διανε[μ — —] | |
| [— — — ․ ․ 5 ․ ․ ]ε̣ναι το͂ν νεο͂ν — — — | |
| 5 | [— — — ․ ․ ․ ․ 9 ․ ․ ․ ․ ]ρχ̣σοσι — — — — |
| — — — — — — — — — — — — — — — — |
f (ΕΜ 6591η)
| — — — — — τ̣εν̣ κ̣[ ․ ․ ․ 7 ․ ․ ․ ] | |
| [— — ℎεκ]ατὸν τριέρε̣[ς ․ ] | |
| — — — — — πολέμιοι ℎότι | |
| — — — — — α̣στέσασθαι το | |
| 5 | [— — — ἐπιτ]έδιον ἐ͂ναι ℎ- |
| — — — — — — αμ ποι χρεσ- | |
| — — — — — — — ς ναυσὶν | |
| [— — — — — — — πρυ]τανε- | |
| — — — — — — — — — — ντ- | |
| — — — — — — — |
h (ΕΜ 6591ζ)
| [— — — ․ ․ ․ ․ 9 ․ ․ ․ ․ ]αν — — — | |
| [— — — ․ ․ ․ 8 ․ ․ ․ ․ ]ι̣τοι — — | |
| — — — ος χσυμμάχος α — — | |
| — — — ς καὶ τομ φορον — | |
| 5 | [— — — ․ ․ 6 ․ ․ ․ ]σθαι τ — — |
| [— — — ․ ․ ․ 8 ․ ․ ․ ․ ]ο̣ε̣ — — — | |
| — — — — — — — — — — — — |
Λόγω της αποσπασματικής κατάστασης του κειμένου δεν κρίθηκε σκόπιμο να επιχειρηθεί συνεχής μετάφραση.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Meiggs – Lewis, GHI 78· IG I3 93· Ν. Μπιργάλιας στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 78-80.
Η έκδοση του κειμένου βασίστηκε στο Ν. Μπιργάλιας στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 78-80.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
——
Οκτώ τμήματα των ψηφισμάτων βρέθηκαν στην Ακρόπολη και φυλάσσονται στο Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ 6591 + 6591η, 6591α, 6591β, 6591γ + 6591ε, 6591δ, 6591ζ).
Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριο, εκκλησία του δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.
Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα.
Πιθανότατα δύο στήλες από πεντελικό μάρμαρο, από τις οποίες σώζονται οκτώ μικρά θραύσματα (ΕΜ 6591β = ύψ. 0,20 μ., πλ. 0,30 μ., πάχ. 0,135 μ.· ΕΜ 6591α = ύψ. 0,145 μ., πλ. 0,385 μ., πάχ. 0,09 μ.· ΕΜ 6591ε + 6591γ = ύψ. 0,225 μ., πλ. 0,385 μ., πάχ. 0,145 μ.· ΕΜ 6591ζ = ύψ. 0,11 μ., πλ. 0,155 μ., πάχ. 0,07 μ.· ΕΜ 6591δ = ύψ. 0,085 μ., πλ. 0,145 μ., πάχ. 0,03 μ.· ΕΜ 6591η + 6591 = ύψ. 0,255 μ., πλ. 0,18 μ., πάχ. 0,10 μ.).
Τα ψηφίσματα αυτά αναφέρονται στις αποφάσεις που πήραν οι Αθηναίοι σχετικά με το μέγεθος του στρατεύματος που θα έστελναν στη Σικελία προκειμένου να ανταποκριθούν στο αίτημα βοήθειας που τους είχαν διατυπώσει, στα τέλη του καλοκαιριού του 416 π.Χ., οι Εγεσταίοι (Θουκυδίδης 6.6). Δυστυχώς η αποσπασματική κατάσταση των ψηφισμάτων δεν μας επιτρέπει να έχουμε ακριβή εικόνα του περιεχομένου τους. Υποθέτουμε ότι η πρώτη στήλη (με βάση διασταυρωμένες μαρτυρίες του Θουκυδίδη) αναφέρεται στην πρώτη συνέλευση. Σε αυτήν, η ἐκκλησία τοῦ δήμου κλήθηκε, πιθανότατα, πρώτα να ψηφίσει, εκτός από την αποστολή των εξήντα πλοίων (θρ. b στ. 7 και θρ. c στ. 4) και τον προσδιορισμό των πρώτων αναγκών (θρ. c στ. 13-15), αν θα όριζε επικεφαλής έναν ή δύο στρατηγούς (θρ. b στ. 2-3), ενώ ο σκοπός των ενεργειών δεν διατυπώνεται με ευκρίνεια. Το ψήφισμα της δεύτερης στήλης θεωρείται ότι θα πρέπει να αναφέρεται στη δεύτερη συνέλευση (που έγινε πέντε ημέρες μετά την πρώτη) κατά την οποία επαναπροσδιορίστηκε η δύναμη του εκστρατευτικού σώματος και το μέγεθος των δαπανών που απαιτούνταν.
Το ενδιαφέρον των Αθηναίων να αποκτήσουν τον έλεγχο της Σικελίας (Θουκυδίδης 3.86.4) γίνεται ορατό ήδη το 427 π.Χ. (Θουκυδίδης 4.65) όταν βοήθησαν τους συμμάχους τους Λεοντίνους (βλ. Ε56). Ωστόσο η τελικά αποτυχημένη αυτή εκστρατεία δεν έκαμψε την επιθυμία τους για μια νέα επέμβαση. Οι σχέσεις φιλίας και συμμαχίας που διατηρούσαν με διάφορες πόλεις της Σικελίας, όπως η Καμάρινα (Θουκυδίδης 6.75.3), η Κατάνη (Θουκυδίδης 6.57.11), το Ρήγιο (IG I2 51) και η Έγεστα (Θουκυδίδης 6.10.5 και 18.1) τους επέτρεπε να συντηρούν αυτό το φιλόδοξο σχέδιο. Την ευκαιρία λοιπόν για μία ακόμη ανάμειξη έδωσαν οι Εγεσταίοι, οι οποίοι με διάφορες δελεαστικές υποσχέσεις για κάλυψη των χρηματικών αναγκών του πολέμου (Θουκυδίδης 6.6.2, 6.8.1· Διόδωρος Σικελιώτης 12.82.3-83.3) και για υποστήριξη και άλλων πόλεων, όπως η Νάξος και η Κατάνη (Θουκυδίδης 6.20.3), κατάφεραν να τους παρασύρουν σε μια εκστρατεία που όμοιά της δεν είχαν γνωρίσει μέχρι τότε οι ελληνικές πόλεις.
Το ζήτημα επομένως του μεγέθους του εκστρατευτικού σώματος απασχόλησε τους Αθηναίους σε πολλές συνελεύσεις. Στην πρώτη συνέλευση (ψήφισμα της πρώτης στήλης) αποφασίστηκε αρχικά να σταλούν εξήντα πλοία με επικεφαλής τους στρατηγούς Αλκιβιάδη, Λάμαχο και Νικία, στους οποίους αποδόθηκαν αυξημένες εξουσίες (στρατηγοὶ αὐτοκράτορες). Ο σκοπός του εκστρατευτικού σώματος ήταν να βοηθήσουν την Έγεστα στη διαμάχη της με τον Σελινούντα, να αποκαταστήσουν τους Λεοντίνους και τἆλλα τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ πρᾶξαι ὅπῃ ἂν γιγνώσκωσιν ἄριστα Ἀθηναίοις (Θουκυδίδης 6.8.2).
Στη δεύτερη συνέλευση του δήμου (ψήφισμα της δεύτερης στήλης), η οποία συνήλθε πέντε μέρες αργότερα με θέμα την προετοιμασία των εξήντα πλοίων και όσων άλλων χρειάζονταν, ο Νικίας ζήτησε να ανακληθεί η προηγούμενη απόφαση και υπογράμμισε τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που θα παρείχε στους εχθρούς της Αθήνας η ανάληψη ενός τέτοιου εγχειρήματος (Θουκυδίδης 6.9-15) σημειώνοντας ότι δεν πρέπει ἀρχῆς ἄλλης ὀρέγεσθαι πρὶν ἣν ἔχομεν βεβαιωσώμεθα (Θουκυδίδης 6.10.5). Ο Αλκιβιάδης, αντίθετα, διαβεβαίωσε τους Αθηναίους ότι το εγχείρημα θα είχε επιτυχία λόγω της διάσπασης των Σικελών και ότι με την εκστρατεία αυτή η Αθήνα θα ενίσχυε τη δύναμή της και θα ταπείνωνε το φρόνημα των Πελοποννησίων (Θουκυδίδης 6.16-18). Ο Νικίας για να αποθαρρύνει τους Αθηναίους εξήγησε ότι για μια τέτοια εκστρατεία απαιτείτο πολύ μεγαλύτερη προπαρασκευή και στρατός (Θουκυδίδης 6.20-23) και ζήτησε εκατό τριήρεις, 5.000 οπλίτες, τοξότες, σφενδονήτες και γενικά ό,τι άλλο κρινόταν αναγκαίο (Θουκυδίδης 6.25). Προς μεγάλη του όμως απογοήτευση η ἐκκλησία τοῦ δήμου πρόθυμα παρέσχε στους στρατηγούς πλήρη αρμοδιότητα να ορίσουν το μέγεθος του στρατεύματος καθώς και το μέγεθος των δαπανών που θα απαιτούνταν (Θουκυδίδης 6.26).
Τελικά οι Αθηναίοι αποφάσισαν να στείλουν 134 τριήρεις εκ των οποίων οι 100 αθηναϊκές, 5.100 οπλίτες, 480 τοξότες και 700 σφενδονήτες (Θουκυδίδης 6.43· πρβλ. Διόδωρος Σικελιώτης 13.2.5). Η δεύτερη στήλη μνημονεύει μάλλον πελταστές (θρ. a στ. 5) και τοξότες (θρ. a στ. 6). Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη και για την πιο πολυδάπανη παρασκευή (Θουκυδίδης 6.31) που είχε γίνει μέχρι τότε. Αργότερα, το καλοκαίρι του 413 π.Χ., οι Αθηναίοι θα στείλουν και νέες ενισχύσεις σε χρόνο μάλιστα που οι Σπαρτιάτες με παρότρυνση του Αλκιβιάδη είχαν εγκατασταθεί στην Δεκέλεια.
Νίκος Μπιργάλιας