| Μεθοναίον ἐκ Πιερ[ίας]· | |
| [Φ]αίνιππος Φρυνίχο ἐγραμμάτ[ευε]· | |
| [ἔδ]οχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ το͂ι δέμοι· Ἐρεχθεὶς ἐπρ[υτάν]- | |
| [ευε], Σκόπας ἐγραμμάτευε, Τιμονίδες ἐπεστάτε, Δ̣[ιοπ]- | |
| 5 | [εί]θες εἶπε· δι[α]χειροτονε͂σαι τὸν δε͂μον αὐτίκ[α πρὸ]- |
| [ς Μ]εθοναίος εἴτε φόρον δοκε͂ι τάττεν τὸν δε͂μο[ν αὐτ]- | |
| [ίκ]α μάλα ἒ ἐχ[σ]αρκε͂ν αὐτοῖς τελε͂ν ℎόσον τε͂ι θε[ο͂ι ἀπ]- | |
| [ὸ τ]ο͂ φόρο ἐγίγν̣ετο ℎὸν τοῖς προτέροις Παν[αθ]ε[ναίο]- | |
| [ις] ἐτετάχατο φέρεν, το͂ δε͂ ἄλλο ἀτελε͂ς ἐ͂να[ι· το͂ν δὲ ὀφ]- | |
| 10 | [ει]λεμάτον ℎὰ γεγράφαται το͂ι δεμοσίοι τ[ο͂ν ἀπειτε]- |
| [μέ]ν̣ομ Μεθοναῖοι ὀφείλοντες, ἐὰν ὀ͂σι ἐπιτ[έδειοι Ἀ]- | |
| [θε]ναίοις ὅσπερ τε νῦν καὶ ἔτι ἀμείνος, ἐπι[χορε͂ν ἀπ]- | |
| [ότ]αχσιν περὶ τε͂ς πράχσεος Ἀθεναίος, καὶ ἐὰν̣ [κοινὸ]- | |
| [ν] φσέφισμά τι περὶ το͂ν ὀφειλεμάτον το͂ν ἐν τε͂[ισι σα]- | |
| 15 | [νί]σι γίγνεται μεδὲν προσℎεκέτο Μεθοναίο[ις ἐὰμ μ]- |
| [ὲ χ]ορὶς γίγνεται φσέφισμα περὶ Μεθοναίον· π[ρέσβε]- | |
| [ς δ]ὲ τρε͂ς πέμφσαι ℎυπὲρ πεντέκοντα ἔτε γεγον[ότας] | |
| [ℎο]ς Περδίκκα[ν], εἰπε͂ν δὲ Περδίκκαι ℎότι δοκε[ῖ δίκα]- | |
| [ιο]ν ἐ͂ναι ἐᾶν Μεθοναίος τε͂ι θαλάττει χρε͂σθα[ι μεδὲ] | |
| 20 | [ἐχσ]ε͂ναι ℎορίσασθαι, καὶ ἐᾶν εἰσεμπορεύεσθ[αι καθ]- |
| [άπε]ρ τέος ἐ[ς] τὲ̣ν χόραν καὶ μέτε ἀδικε͂ν μ[έ]τε [ἀ]δ[ικε͂σ]- | |
| [θαι] μεδὲ στρα[τ]ιὰν διὰ τε͂ς χόρας τε͂ς Μεθ[ο]ναίον [διά]- | |
| [γεν ἀ]κόντομ [Με]θοναίον, καὶ ἐὰμ μὲν ὁμολ[ο]γο͂σιν [ℎεκ]- | |
| [άτερ]οι χσυ[μβι]βασάντον ℎοι πρέσβες, ἐὰν δὲ μέ, [πρεσ]- | |
| 25 | [βεί]αν ἑκάτ[ερ]ο[ι] πεμπόντον ἐς Διονύσια, τέλος [ἔχον]- |
| [τας] περὶ ℎο͂[ν] ἂν διαφ<έ>ρονται, πρὸς τὲν βολὲν κα[ὶ τὸν] | |
| [δε͂μ]ον· ε[ἰ]π̣ε͂ν δὲ [Π]ερδίκκαι ℎότι ἐὰν ℎοι στρατι[ο͂ται] | |
| [ℎοι] ἐμ Ποτειδ[ά]αι ἐπαινο͂σι γνόμας ἀγαθὰς ℎέ[χσοσι] | |
| [περὶ] αὐτο͂ Ἀθε[ν]αῖοι. ἐχειροτόνεσεν ℎο δε͂μος [Μεθον]- | |
| 30 | [αίο]ς τελε͂ν ℎ[όσο]ν τε͂ι θεο͂ι ἀπὸ το͂ φόρο ἐγίγνε[το ℎὸν] |
| [τοῖ]ς προτέρο[ις] Παναθεναίοις ἐτετάχατο φ[έρεν, το͂] | |
| [δὲ ἄ]λλο ἀτε[λε͂ς ἐ͂]ναι. v ἔδοχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ [το͂ι δέμ]- | |
| [οι· ℎ]ιπποθο[ντὶς ἐ]πρυτάνευε, Μεγακλείδες [ἐγραμμά]- | |
| [τευ]ε, Νι[κ]ο[․․5․․ ἐ]πεστάτε, Κλεόνυμος εἶπε· Μ[εθοναί]- | |
| 35 | [οις] εἶν[αι ἐχ]σα[γο]γὲν ἐγ Βυζαντίο σίτο μέχ[ρι ․․․․α]- |
| [κισχ]ιλίον μεδίμνον το͂ ἐνιαυτο͂ ἑκάστο, ℎοι [δὲ ἑλλε]- | |
| [σπ]οντοφύλακες μέτε αὐτοὶ κολυόντον ἐχσάγεν μ[έτ]- | |
| [ε ἄλ]λον ἐόντον κολύεν, ἒ εὐθυνέσθον μυρίαισι δρ[αχ]- | |
| [με͂ισ]ιν ἕκαστος· γραφσαμένος δὲ πρὸς τὸς ἑλλεσπ[ον]- | |
| 40 | [το]φύλακας ἐχσάγε[ν] μέχρι το͂ τεταγμένο· ἀζέμιος [δὲ] |
| [ἔσ]το καὶ ἑ ναῦς ἑ ἐχσάγοσα· ℎοι τι δ’ ἂν κοινὸν φσήφ[ισμ]- | |
| [α π]ερὶ το͂ν χσυμμάχο[ν] φσεφίζονται Ἀθεναῖοι πε[ρὶ β]- | |
| [οε]θείας ἒ ἄ[λ]λο τι προ[σ]τάττο[ν]τες τε͂σι πόλεσι ἒ [περ]- | |
| [ὶ σ]φο͂ν [ἒ] περὶ το͂ν πόλεον, ℎό τι ἂν ὀνομαστὶ περὶ τ[ε͂ς π]- | |
| 45 | [όλε]ος τε͂[ς] Μεθοναίον φσεφίζονται τοῦτο προσέ[κεν] |
| [αὐτοῖ]ς, τ[ὰ] δὲ ἄλλα μέ, ἀλλὰ φυλάττοντες τὲν σφετ[έρα]- | |
| [ν αὐτο͂ν ἐ]ν το͂ι τεταγμένοι ὄντον· ℎὰ δὲ ℎυπὸ Περδ[ίκκ]- | |
| [ο ἀδικε͂σ]θαί φασι βουλεύσασθαι Ἀθεναίος ℎοι τι ἂ[ν δο]- | |
| [κ]ε͂ι [ἀγαθ]ὸν εἶναι περὶ Μεθοναίον ἐπειδὰν ἀπαν[τέσ]- | |
| 50 | [ο]σ̣ι ἐ[ς τὸ]ν δε͂μον ℎοι πρέσβες [ℎ]οι παρὰ Περδίκκο [οἵ τ]- |
| ε μετ[ὰ Πλ]ειστίο οἰ[χ]όμενοι καὶ ℎοι μετὰ Λεογό[ρο· τε͂]- | |
| [σ]ι δὲ [ἄλλ]εσι πόλε[σι χ]ρηματίσαι ἐπειδὰν ἐσέλ[θει ἑ] | |
| [π]ρυ[ταν]εία ἑ δευτ[έρα] μετὰ τὰς ἐν το͂ι νεορίοι ἕ[δρας] | |
| [ε]ὐ̣θ[ὺς] ἐκκλεσίαν [πο]έσαντες· συν[ε]χο͂ς δὲ ποε͂ν τ[ὰς ἐκ]- | |
| 55 | [ε]ῖ ἕ[δαα]ς ἕος ἂν δι[απρ]αχθε͂ι, ἄλλο δὲ προχρεμα[τίσαι] |
| [το]ύ̣[το]ν μεδὲν ἐὰμ μέ τι οἱ στρατε[γ]οὶ δέοντα[ι. v ἔδοχ]- | |
| [σεν τε͂ι] βολε͂ι καὶ το͂ι δέμοι· Κεκροπὶς ἐπρυ[τάνευε, ․] | |
| [․․6․․․]ες ἐγραμμάτε[υ]ε, ℎ[ι]εροκλείδες ἐ[πεστάτε, ․․] | |
| [․․6․․․] εἶπε· ἐπειδὲ ἔ[ταχσαν ℎοι τάκται τε͂σι πόλεσ]- | |
| 60 | [ι ℎοπόσα]ι̣ Ἀ̣θ̣εναί[οις φόρον φέροσι ․ ․ ․ ․ ․ 13 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] |
| lacuna | |
| [ἔδοχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ το͂ι δέμοι· Ἀκαμαντὶς ἐπρυτά]- | |
| [νευε, Φαίνιππος ἐγραμμάτευε, ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 17 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] |
Περί Μεθωναίων εκ Πιερίας. Ο Φαίνιππος ο γιος του Φρυνίχου ήταν γραμματέας. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Ερεχθηίδα ήταν πρυτανεύουσα, ο Σκόπας ήταν γραμματέας, ο Τιμωνίδης επιστάτης, ο Διοπείθης (στ. 5) εισηγήθηκε: να αποφασίσει ο δήμος πάραυτα με χειροτονία (σήκωμα των χεριών), εάν πρέπει να αναθεωρήσει αμέσως την ετήσια εισφορά των Μεθωναίων (φόρον) ή αρκεί αυτοί να καταβάλλουν μόνο όσο αναλογεί στη θεά από το πληρωτέο ποσό που καθορίσθηκε στα προηγούμενα Παναθήναια και να απαλλαγούν από την άλλη εισφορά. Αναφορικά με τις (στ. 10) εισφορές που έχουν αναγραφεί στο αθηναϊκό δημόσιο ότι οφείλουν οι Μεθωναίοι: εάν εξακολουθούν να διάκεινται ευνοϊκά προς τους Αθηναίους, όπως τώρα, και είναι ακόμη καλύτεροι, οι Αθηναίοι να παραχωρήσουν με ειδική πράξη μεμονωμένη καταβολή, και εάν κάποιο κοινό ψήφισμα ανακοινωθεί για οφειλές που αναφέρονται στις (στ. 15) ξύλινες πινακίδες (σανίδες), να μην ισχύει για τους Μεθωναίους, εάν δεν υπάρξει ειδικό για τους Μεθωναίους ψήφισμα. Να σταλούν δε τρεις απεσταλμένοι άνω των πενήντα ετών προς τον Περδίκκα, και να του πουν ότι θεωρείται δίκαιο να αφήσει τους Μεθωναίους να χρησιμοποιούν χωρίς περιορισμούς τη θάλασσα (στ. 20) και να εμπορεύονται με το εσωτερικό της χώρας, όπως στο παρελθόν, και να μη διαπράττει αδικήματα ούτε να αδικείται ούτε να διέρχεται στρατός από τη χώρα των Μεθωναίων παρά τη θέλησή τους. Και εάν μεν συμφωνήσουν καθένας χωριστά, οι απεσταλμένοι να τους συμφιλιώσουν, εάν δε όχι, (στ. 25) καθένας χωριστά να στείλουν πληρεξούσιους απεσταλμένους στα Διονύσια, με σκοπό να διατυπώσουν τις απόψεις τους αναφορικά με τις διαφορές τους προς τη βουλή και το δήμο. Να πουν στον Περδίκκα και ότι εάν οι στρατιώτες που βρίσκονται στην Ποτείδαια τον επαινούν, οι Αθηναίοι θα διατίθενται ευνοϊκά προς αυτόν. Ο δήμος αποφάσισε με χειροτονία οι Μεθωναίοι (στ. 30) να καταβάλλουν όσο αναλογεί στη θεά από το πληρωτέο ποσό του φόρου που καθορίσθηκε στα προηγούμενα Παναθήναια και να απαλλαγούν από την άλλη εισφορά. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Ιπποθωντίδα ήταν πρυτανεύουσα, ο Μεγακλείδης ήταν γραμματέας, ο Νι[κ]ο. . . . επιστάτης, ο Κλεώνυμος εισηγήθηκε: (στ. 35) επιτρέπεται στους Μεθωναίους να εξάγουν από το Βυζάντιο σιτηρά έως οκτώ χιλιάδες μεδίμνους ετησίως, οι δε ελλησποντοφύλακες ούτε οι ίδιοι να τους παρεμποδίζουν να εξάγουν ούτε να επιτρέπουν σε άλλον να τους παρεμποδίζει, διαφορετικά καθένας από τους ελλησποντοφύλακες να τιμωρείται με πρόστιμο χιλίων δραχμών. Θα απευθύνονται δε εγγράφως προς τους ελλησποντοφύλακες (στ. 40) για να εξάγουν έως την ποσότητα που ορίσθηκε. Απαλλαγμένο χρηματικής τιμωρίας να είναι και το πλοίο που θα πραγματοποιεί την εξαγωγή. Όποιο κοινό ψήφισμα που αφορά τους συμμάχους ψηφίζουν οι Αθηναίοι για παροχή βοήθειας ή διατάζουν τις πόλεις για οτιδήποτε άλλο ή σχετικά με τους ίδιους ή με τις πόλεις, ό,τι ονομαστικά αποφασίζουν για την (στ. 45) πόλη των Μεθωναίων, αυτό μόνο να ισχύει γι’ αυτούς, ενώ τα άλλα όχι, αλλά να προστατεύουν τη γη τους, τηρώντας τις ορισμένες γι’ αυτούς υποχρεώσεις. Για εκείνα δε για τα οποία λέγουν ότι βλάπτονται από τον Περδίκκα, οι Αθηναίοι θα αποφασίσουν ό,τι είναι καλό για τους Μεθωναίους, μόλις παρουσιασθούν στο δήμο (στ. 50) οι απεσταλμένοι που βρίσκονταν στον Περδίκκα, και εκείνοι που είχαν μεταβεί με τον Πλειστία και εκείνοι με τον Λεωγόρα. Οι υποθέσεις δε των άλλων πόλεων να συζητηθούν με την είσοδο της δεύτερης πρυτανείας, η οποία αμέσως μετά τις συνεδριάσεις της βουλής στο νεώριο, να συγκαλέσει την εκκλησία του δήμου. Να συνεδριάζουν δε συνεχώς (στ. 55) έως ότου οι υποθέσεις ολοκληρωθούν, και να μην προτάξουν των συζητήσεων αυτών τίποτε άλλο, εκτός και εάν οι στρατηγοί έχουν άλλες επείγουσες υποθέσεις. Αποφάσισε η βουλή και ο δήμος, η Κεκροπίδα ήταν πρυτανεύουσα, [. . . . . .] ήταν γραμματέας, Ιεροκλείδης ε[πιστάτης] [. . . . . .] εισηγήθηκε.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
IG I3 61· Meiggs – Lewis, GHI 65· Α. Ραμού-Χαψιάδη στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 63-66· Attic Inscriptions Online 302 (https://www.atticinscriptions.com/inscription/IGI3/61).
Η έκδοση του κειμένου βασίστηκε στο Α. Ραμού-Χαψιάδη στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 63-66.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
——
Από το όνομα του γραμματέα που μνημονεύεται στο δεύτερο στίχο (Φαίνιππος, γιος του Φρυνίχου) προκύπτει ότι η στήλη ανεγράφη το 423 π.Χ., περιέχει όμως σειρά παλαιότερων ψηφισμάτων (δύο καλά διατηρημένα και τμήμα ενός τρίτου, ενώ φαίνεται ότι υπήρχε και τέταρτο ψήφισμα) που αφορούν τη Μεθώνη.
Μετά τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου στην Ακρόπολη της Αθήνας (454 π.Χ.), από την ετήσια εισφορά που καθορίσθηκε να πληρώνει κάθε πόλη της συμμαχίας αφαιρείτο το 1/60 ως προσφορά στη θεά Αθηνά (απαρχή) και κατετίθετο στο ταμείο της (στ. 7-8, 30). Πόλεις οι οποίες πλήρωναν μόνο την απαρχή του κανονικού φόρου τους, ανάμεσα στις οποίες και η Μεθώνη, εμφανίζονται με ξεχωριστή επικεφαλίδα στους φορολογικούς καταλόγους, που χρονολογούνται πιθανώς το 430/429 π.Χ. και το 429/428 π.Χ. Με βάση τα στοιχεία αυτά το πρώτο ψήφισμα (στ. 3-32) χρονολογείται το 430/429 π.Χ. Υπέρ αυτής της χρονολόγησης συνηγορεί και το εξής: από το αναφερόμενο στο στίχο 27 ότι οι Αθηναίοι απεσταλμένοι θα υπενθύμιζαν στον Περδίκκα Β΄ ότι υπάρχουν στρατιωτικές δυνάμεις στην Ποτείδαια, συνάγεται ότι η πόλη εξακολουθεί να πολιορκείται από τους Αθηναίους. Γνωρίζουμε δε ότι οι Ποτειδαιάτες παραδόθηκαν το 429 π.Χ., ύστερα από πολιορκία που κράτησε δύο χρόνια και στοίχισε στους Αθηναίους 2.000 τάλαντα (Θουκυδίδης 2.70.1-2).
Με βάση το όνομα του γραμματέα (στ. 33) το δεύτερο ψήφισμα χρονολογείται το 426/425 π.Χ.
Η επιγραφή βρέθηκε στο θέατρο του Διονύσου και φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ 6596).
Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριον, ἐκκλησία τοῦ δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.
Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα. Πρόκειται για τα τιμητικά ψηφίσματα.
Στήλη από πεντελικό μάρμαρο (ύψ. 1,04 μ., πλ. 0,55 μ., πάχ. 0,12 μ.). Φέρει στο άνω τμήμα της ανάγλυφο που παριστάνει την Αθηνά καθήμενη να τείνει το χέρι προς μία όρθια μορφή με κοντό χιτώνα συνοδευόμενη από κυνηγετικό σκύλο (Άρτεμις ;).
Τα δύο πρώτα ψηφίσματα που αφορούν τους Μεθωναίους (στ. 3-32, 32-56) είναι καλά διατηρημένα, ενώ από το τρίτο διασώζεται τμήμα του προοιμίου (στ. 56-59). Φαίνεται δε ότι υπήρχε και τέταρτο ψήφισμα.
Πρόκειται για δύο καλά διατηρημένα αθηναϊκά ψηφίσματα (στ. 3-32 και 32-56) και τμήμα του προοιμίου ενός τρίτου ψηφίσματος (στ. 56-59) –φαίνεται ότι υπήρχε και τέταρτο ψήφισμα το οποίο δεν σώζεται– που αφορούν τη Μεθώνη, αποικία των Ερετριέων στα παράλια του Θερμαϊκού και μέλος της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Η Μεθώνη δεν ακολούθησε το παράδειγμα της Ποτείδαιας και άλλων συμμάχων πόλεων των Αθηναίων στην περιοχή της Χαλκιδικής, οι οποίες το 432 π.Χ. αποστάτησαν από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Την αποστασία των πόλεων αυτών υποκίνησε ο Περδίκκας Β΄, βασιλέας της Μακεδονίας, και κατά σύστασή του οι Χαλκιδείς και οι Βοττιαίοι εγκατέλειψαν τις παράλιες πόλεις τους και εγκαταστάθηκαν στην Όλυνθο (Θουκυδίδης 1.57.3, 58.2). Έκτοτε η κατάσταση παρέμεινε τεταμένη και επιδεινώθηκε μετά την άφιξη στην περιοχή του στρατηγού της Σπάρτης Βρασίδα (424 π.Χ.).
Οι Αθηναίοι με τα ψηφίσματα αυτά παραχωρούν προνόμια στη Μεθώνη και λαμβάνουν και άλλα μέτρα για την προστασία της αναγνωρίζοντας την αφοσίωσή της και επιδιώκοντας παράλληλα την παραμονή της στη συμμαχία τους εξαιτίας της σημασίας που είχε ως στρατιωτική βάση.
Από τους στίχους 8-9 προκύπτει ότι αναθεώρηση του φόρου (τάξις) γινόταν από Παναθήναια σε Παναθήναια δηλαδή κάθε τέσσερα χρόνια, βλ. και στ. 31.
Οι σανίδες (στ. 14-15) ήταν ξύλινες πινακίδες καλυμμένες με γύψο στις οποίες εγράφοντο δημόσιες ανακοινώσεις.
Οι Αθηναίοι το 431 π.Χ. και ενώ πολιορκούν την Ποτείδαια συνάπτουν πάλι συμμαχία με τον Περδίκκα (Θουκυδίδης 2.29.6). Από τα αναφερόμενα στο ψήφισμα (στ. 16 κ.εξ.) γίνεται φανερό ότι επιδιώκουν δια της διπλωματικής οδού να υποχρεώσουν τον Περδίκκα να μην παρεμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου των Μεθωναίων και να μη διέρχεται με στρατό από τη χώρα τους.
Οι ἐλλησποντοφύλακες (στ. 36-37, 39-40) ήταν ειδικοί άρχοντες, οι οποίοι, μάλλον μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Ελλησπόντου και έλεγχαν τα σιτοφορτία. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλιζόταν η διατροφή του αθηναϊκού πληθυσμού, ενώ παράλληλα οι σύμμαχοί τους ήταν εξαρτημένοι από αυτούς για την εισαγωγή σιτηρών.
Από το αναφερόμενο στο ψήφισμα, ότι παραχωρείται στους Μεθωναίους το προνόμιο να εξάγουν από το Βυζάντιο ετησίως ορισμένοι ποσότητα σιτηρών χωρίς να παρεμποδίζονται από τους ελλησποντοφύλακες, οι οποίοι και θα ενημερώνονταν σχετικά με την ποσότητα αυτή (στ. 35-40), προκύπτει ότι υπήρχε στο Βυζάντιο σιταποθήκη που ελεγχόταν από τους αξιωματούχους αυτούς.
Συνήθως οι συνεδριάσεις της βουλής (ἕδραι) γίνονταν στο βουλευτήριο, όπου και φυλάσσονταν τα κείμενα των ψηφισμάτων του δήμου. Όταν όμως επρόκειτο να συζητήσουν θέματα που αφορούσαν το ναυτικό εξοπλισμό, οι συνεδριάσεις γίνονταν στο νεώριο (στ. 53).
Και το δεύτερο αυτό ψήφισμα με το οποίο διευκολύνεται ο εφοδιασμός των Μεθωναίων σε σιτηρά και αυτοί εξαιρούνται από στρατιωτικές και άλλες υποχρεώσεις που επιβάλλονται στα μέλη της συμμαχίας, εξαίρεση που αντισταθμίζεται από την προάσπιση της δικής τους γης, υπαγορεύθηκε από την ακόμη τεταμένη κατάσταση που επικρατούσε στη Χαλκιδική.
Άννα Ραμού-Χαψιάδη