Αθηναϊκό ψήφισμα για επισκευαστικές εργασίες στο ναό του Ασκληπιού

Αρ.: Ε70

Reference to the file: Κ. Μπουραζέλης, "Nαυτίλος E70: Αθηναϊκό ψήφισμα για επισκευαστικές εργασίες στο ναό του Ασκληπιού”, στο Ναυτίλος. Επιλογή αρχαίων ελληνικών επιγραφών και παπύρων, online από 2023, ημερομηνία ανάσυρσης XX. URL: https://nautilos.arch.uoa.gr/exhibits/%ce%b1%ce%b8%ce%b7%ce%bd%ce%b1%cf%8a%ce%ba%cf%8c-%cf%88%ce%ae%cf%86%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%b1-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%ce%ba%ce%b5%cf%85%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82/

  • Αρ.
    Ε70
  • Τίτλος
    Αθηναϊκό ψήφισμα για επισκευαστικές εργασίες στο ναό του Ασκληπιού
  • Ἀγαθῆι τύχῃ τῆς βουλῆς καὶ τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων· ἐπὶ Λυ-
    σάνδρου τοῦ Ἀπολήξιδος ἄρχοντος, ἐπὶ τῆς Πανδιονίδος
    δωδεκάτης πρυτανείας, ᾗ Γάϊος Γαΐου Ἁλαιεὺς ἐγραμμά-
    τευεν· Σκιροφοριῶνος ὀγδόηι μετ’ ἰκάδας, τρίτηι καὶ εἰκοστῇ
    5 τῆς πρυτανείας· βουλὴ ἐν βουλευτηρίωι· τῶν προέδρων
    ἐπεψήφιζεν Θεάνγελος Θεανγέλου Αἰθαλίδης καὶ συν-
    πρόεδροι· ἔδοξεν τῇ βουλῇ· Μενίσκος Φιλοκλέους Κολωι-
    νῆθεν εἶπεν· v ἐπειδὴ πρόσοδον ποιησάμενος πρὸς τὴν
    βουλὴν ὁ εἰληχὼς ἱερεὺς Ἀσκληπιοῦ καὶ Ὑγιείας εἰς τὸν με-
    10 τὰ Λύσανδρον ἄρχοντα ἐνιαυτὸν Διοκλῆς Διοκλέους Κηφι-
    σιεὺς νεώτερος ἐνφανίζει τὰ θυρώματα διεφθάρθαι τῆς πρό-
    τερον οὔσης εἰς τὸ ἱερὸν εἰσόδου, ὁμοίως δὲ καὶ τὴ̣ν ὀπίσω
    τοῦ προπύλου στέγην, ἔτι δὲ καὶ τὸν ναὸν τοῦ ἀρχαίου〚ου〛 ἀφι-
    δρύματος τοῦ τε Ἀσκληπιοῦ καὶ τῆς Ὑγιείας καὶ διὰ τοῦτο παρα-
    15 καλεῖ τὴν βουλὴν ἐπιχωρῆσαι ἑατῶι κατασκευάσαντι ἐκ τῶν
    ἰδίων θυρῶσαι τὸ ἀρχαῖον πρόπυλον, στεγάσαι δὲ καὶ τοῦ
    προπύλου τὸ ὀπίσωι μέρος καὶ τὸν ναὸν τὸν ἀπέναντι τῆ[ς]
    εἰσόδου χάριν τοῦ τὴν ἀρχαίαν ἀποδοθῆναι τῶι ἱερῷ τάξιν· vv ἀγαθῇ
    τύχῃ δεδόχθαι τῇ βουλῆι ἐπικεχωρῆσθαι Διοκλῆι Διοκλέους Κηφι-
    20 σιεῖ νεωτέρωι ποιήσασθαι τὴν ἀνάθεσιν τῶν θυρωμάτων
    καὶ στεγάσαι τοῦ προπύλου τὸ ὀπίσωι μέρος, κατασκευάσα[ι]
    δὲ καὶ τὸν ἀρχαῖον (ναὸν) καθάπερ παρακαλεῖ καὶ ποιήσασθαι τὴν ἐπ[ι]-
    γραφὴν ἐπὶ μὲν τῶν θυρῶν καὶ τῆς στέγης τήνδε· vv Διοκλῆ[ς]
    Διοκλέους Κηφισιεὺς νεώτερος ἱερεὺς γενόμενος ἐν τῶι ἐ-
    25 πὶ Λυσιάδου ἄρχοντος ἐνιαυτῶι τὰ θυρώματα καὶ τὴν ὀπίσωι
    τοῦ προπύλου στέγην Ἀσκληπιῶι καὶ Ὑγιείᾳ καὶ τῶι δήμωι
    ἀνέθηκεν· ἐπὶ δὲ τοῦ ναοῦ ὁμοίως· Διοκλῆς Διοκλέους Κη-
    φισιεὺς νεώιτερος ἱερεὺς γενόμενος ἐν τῶι ἐπὶ Λυσιάδου
    ἄρχοντος ἐνιαυτῶι τὸν ναὸν κατασκευάσας ἐκ τῶν ἰδί-
    30 ων Ἀσκληπιῶι καὶ Ὑγιείᾳ καὶ τῶι (δήμωι) ἀνέθηκεν· ἵνα τούτων συν-
    τελουμένων εὐσεβῶς μὲ̣ν̣ ἡ βουλὴι τὰ πρὸς τὸ θεῖον ἔχη[ι],
    γίνωνται δὲ καί ἕτεροι ζηλωιταὶ τῶν ὁμοίων.
  • Με καλή τύχη της βουλής και του δήμου των Αθηναίων. Επί του άρχοντος Λυσάνδρου, γιου του Απολήξιδος, στη δωδέκατη πρυτανεία, της Πανδιονίδος (φυλής), κατά την οποία γραμματεύς ήταν ο Γάιος, γιος του Γαΐου από το δήμο των Αλών, την εικοστή όγδοη μέρα του Σκιροφοριώνος, την εικοστή τρίτη μέρα (στ. 5) της πρυτανείας. Η βουλή συνεδρίαζε στο βουλευτήριο. Από τους προέδρους έθετε (το θέμα) σε ψηφοφορία ο Θεάγγελος, ο γιος του Θεαγγέλου από το δήμο των Αιθαλιδών και οι συμπρόεδροί του. Η βουλή αποφάσισε, (αφού) μίλησε ο Μενίσκος, ο γιος του Φιλοκλέους από το δήμο του Κολωνού. Επειδή παρουσιάσθηκε στη βουλή ο εκλεγμένος με κλήρο για τη χρονιά μετά τον άρχοντα Λύσανδρο (δηλ. την επόμενη) ιερέας του Ασκληπιού και της Υγείας, (στ. 10) ο Διοκλής, γιος  του Διοκλή, από το δήμο της Κηφισιάς, ο νεότερος (ομώνυμος), και εξηγεί ότι έχουν χαλάσει τα θυρώματα της παλιάς εισόδου του ιερού, ομοίως δε και η πίσω στέγη του προπύλου αλλά και ο ίδιος ο παλιός ναός όπου εγκαθιδρύθηκε η λατρεία του Ασκληπιού και της Υγείας, και γι’ αυτό (στ. 15) ζητεί από τη βουλή να του επιτρέψει να επισκευάσει με δικά του έξοδα το θύρωμα του παλιού προπύλου, να στεγάσει το πίσω μέρος του και (να επισκευάσει) το ναό απέναντι της εισόδου, ώστε να αποκατασταθεί η παλιά ευπρέπεια του ιερού, με καλή τύχη αποφάσισε η βουλή να εγκρίνει το αίτημά του (στ. 20) για την ανάθεση των θυρωμάτων και τη στέγαση του πίσω μέρους του προπύλου και την επισκευή του παλιού ναού, όπως ακριβώς ζητεί, να προστεθεί δε στα μεν θυρώματα και τη στέγη η εξής επιγραφή: «Ο Διοκλής, ο γιος του Διοκλή από το δήμο της Κηφισιάς, ο νεότερος (με αυτά τα στοιχεία), (στ. 25) ανέθεσε τα θυρώματα και την πίσω στέγη του προπύλου στον Ασκληπιό και την Υγεία και τον Δήμο, όταν ιεράτευσε στη  χρονιά του άρχοντος Λυσιάδου». Ομοίως δε και στο ναό: «Ο Διοκλής, ο γιος του Διοκλή από το δήμο της Κηφισιάς, ο νεότερος (με αυτά τα στοιχεία), ανέθεσε το ναό επισκευασμένο εξ ιδίων στον Ασκληπιό και την Υγεία και τον Δήμο, όταν ιεράτευσε στη χρονιά του άρχοντος Λυσιάδου». (στ. 30) Ώστε, αφού συμβούν αυτά, η βουλή να έχει σταθεί ευσεβής προς το θείον, να παρακινούνται δε και άλλοι προς όμοιες πράξεις.

  • ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

    IG II2 1046˙ Syll.3 756˙ Κ. Μπουραζέλης στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 128-130.

    ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

    ——

  • Βρέθηκε μεταξύ Διονυσιακού θεάτρου και Ηρωδείου και φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ 7575).

  • Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριο, εκκλησία του δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.

    Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα.

  • Στήλη από πεντελικό μάρμαρο, μη ακέραιη στο κάτω τμήμα (ύψ. 0,72 μ., πλ. 0,505 μ., πάχ. 0,15 μ.).

  • Ο ορισθείς με κλήρωση (ειληχώς) ιερέας του Ασκληπιού και ευεργέτης Διοκλής Διοκλέους Κηφισιεύς ο νεότερος αναλαμβάνει την επισκευή των θυρωμάτων στο πρόπυλο και μέρος της στέγης του ναού του Ασκληπιού και της Υγείας (πρβλ. Aleshire, Ath. Asklepieion 32-34), και τιμάται από την πόλη για τη δράση του αυτή. Η Αθήνα προσπαθεί να ξανασταθεί στα πόδια της μετά τη δίνη και τις καταστροφές του Πρώτου Μιθριδατικού Πολέμου. Είναι ενδιαφέρον εδώ ότι η βουλή παρουσιάζεται να αποφασίζει μόνη της, χωρίς τη συνεργασία του δήμου. Αν τέτοια παραδείγματα σε άλλες περιόδους μπορούν να έχουν μια εξήγηση στα πλαίσια των διοικητικών πρακτικών της αθηναϊκής δημοκρατίας (π.χ. ουσιαστική παραλαβή του προβουλευτικού κειμένου που εκπόνησε η βουλή και έγκρισή του ως ψηφίσματος του δήμου), εδώ η περίοδος έκδοσης του κειμένου (βάσει του σταθερά χρονολογημένου έτους του εδώ επώνυμου άρχοντος Λυσάνδρου, προκατόχου του Λυσιάδου: IG II2 1713 στ. 20-21), επιβάλλει άλλη ερμηνεία: πρόκειται για ένα παράδειγμα της επιβληθείσας από τους Ρωμαίους ολιγαρχικής διακυβέρνησης της πόλης, μεταξύ Σύλλα και Καίσαρα (86-48 π.Χ.), οπότε η εκκλησία του δήμου απλούστατα «αργεί» και η βουλή, με προφανώς αντίστοιχη σύνθεση, εκπροσωπεί μόνη της την περιορισμένη αθηναϊκή αυτοδιοίκηση (Rhodes 1972: 86, 127). Η μέριμνα για τους χώρους της λατρείας του Ασκληπιού με το σωτηριολογικό της περιεχόμενο συνάδει πλήρως με το πνεύμα αυτών των δύσκολων καιρών. Με την ευεργετική φροντίδα για την ευπρόσωπη λατρεία του Ασκληπιού και της Υγείας στην πόλη εκ μέρους του κατά παραδοσιακή δημοκρατική μέθοδο (κλήρωση!) εκλεγμένου ενιαύσιου ιερέα των θεοτήτων αυτών (προς τα τέλη του αιώνα ο ιερέας θα εκλέγεται πλέον δια βίου), η Αθήνα μοιάζει να προσπαθεί να διασώσει ένα κομμάτι του αυτοσεβασμού της. Είναι άλλωστε πολύ πιθανό οι φθορές να μην οφείλονταν μόνο στο χρόνο αλλά και στη φάση της πολιορκίας του Σύλλα (Aleshire, Ath. Asklepieion 16). Η θέση του ιερού, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, δεν ήταν μακριά από το Περίκλειο Ωδείο που κάηκε ακριβώς λίγο πριν από την κατάληψη της Ακρόπολης από τους Ρωμαίους (Αππιανός, Μιθριδάτειος 38· Παυσανίας 1.20.4).

  • Κώστας Μπουραζέλης

  • Ημερομηνία Δημιουργίας
    18 Οκτωβρίου, 2023
  • Ημερομηνία Ανανέωσης
    21 Δεκεμβρίου, 2023