| Κυίντῳ Αἰμιλλίῳ Σατουρνείνῳ | |
| ἐπάρχῳ Αἰγύπτου | |
| παρὰ Γεμέλλου τοῦ καὶ Ὡρίωνος | |
| Γαίου Ἀπολιναρίου Ἀντινοέως | |
| 5 | καὶ ὡς χρηματίζει γεουχοῦντ(ος) |
| ἐν Καρανίδι τοῦ Ἀρσινοείτου | |
| νομοῦ τῆς Ἡρακλείδου μερίδ(ος). | |
| πρὸ πολλοῦ, κύριε, ὁ ἡμέτερος | |
| πατὴρ ἐτελεύτησεν ἐπʼ ἐ- | |
| 10 | μοὶ καὶ ἀδελφῇ μου κληρονό- |
| μοις καὶ ἀντιλήμμεθα | |
| τῶν ὑπαρχόντων μη- | |
| δενὸς ἐπελθόντος. ὁμοίως | |
| δὲ συνέβη καὶ τὸν θεῖόν μου | |
| 15 | Γάιον Ἰούλιον Λογγεῖνον |
| τελευτῆσαι πρὸ ὀκταετίας | |
| καὶ τούτου τὰ ὑπάρχοντα | |
| ἐπεκράτησα καὶ συν‹ε›κομισα- | |
| μην τὴν πρόσοδον μηδενὸ(ς) | |
| 20 | κωλύσαντος. νυνεὶ δὲ |
| Ἰούλιος καὶ Σώτας ἀμφότεροι | |
| Εὐδᾶτος οὐ δεόντως βιαίω(ς) | |
| καὶ αὐθάδως ἐπεληλύθασι | |
| ἐδάφεσί μου μετὰ τὸ τὴν | |
| 25 | κατασπορὰν ποιήσασθαί |
| με καὶ ἐκώλυσάν με | |
| ἐν τούτοις δυνάμι τῇ | |
| περὶ αὐτοὺς ἐπὶ τῶν τό- | |
| πων, καταφρονούντων | |
| 30 | τὴ〈ν〉 περὶ τὴν ὄψιν μου |
| ἀσθένιαν· ὅθεν ἐπὶ σὲ | |
| τὸν σωτῆρα κατέφυγον, | |
| ἀξιῶν ἐάν σου τῇ τύχῃ | |
| δόξῃ ἀκοῦσαί μου πρὸς | |
| 35 | αὐτοὺς ὅπως δυνηθῶ |
| τῶν ἰδίων ἀντιλμαβάνεσθ(αι) | |
| καὶ ὦ ὑπὸ σοῦ τοῦ κυρίου εὐεργ(ετημένος). | |
| διευτύχ(ει). | |
| (2ο χέρι) | |
| ⟦Γέμελλος⟧ ⟦ὁ⟧ ⟦καὶ⟧ ⟦Ὡριωνο̣ς̣⟧ ⟦ἐ̣π̣ι̣δ̣έ̣δωκα⟧ ⟦.⟧ | |
| 40 | ⟦Σαβε̣ῖ̣ν̣ο̣ς̣⟧ ⟦ἔ̣γ̣ρ̣α̣ψ̣α̣⟧ ⟦ὑ̣π̣(ὲρ)⟧ ⟦α̣ὐ̣τ̣(ου)⟧ ⟦[.]⟧ |
Προς τον Κύιντο Αιμίλλιο Σατουρνείνο, Έπαρχο της Αιγύπτου, από τον Γέμελλο που ονομάζεται επίσης Ωρίων, γιο του Γάιου Απολινάριου, Αντινοέως, (στ. 5) και όπως και αν ονομάζεται, γαιοκτήμονα στην Καρανίδα, στην περιφέρεια του Ηρακλείδου, του Αρσινοίτη νομού. Πριν από πολύ καιρό, άρχοντά μου, ο πατέρας μας πέθανε, (στ. 10) αφήνοντας εμένα και την αδελφή μου ως κληρονόμους, και αναλάβαμε την περιουσία του, χωρίς να αντιδράσει κανείς. Ομοίως, και ο θείος μου, (στ. 15) ο Γάιος Ιούλιος Λογγίνος, πέθανε πριν από οκτώ χρόνια, και εγώ ανέλαβα την ιδιοκτησία της περιουσίας του και εισέπραξα τα έσοδα, χωρίς να με (στ. 20) εμποδίσει κανείς. Τώρα, όμως, ο Ιούλιος και ο Σώτας, και οι δύο γιοι του Ευδάτος, αδίκως, με βία και αλαζονεία, μπήκαν στα χωράφια μου, (στ. 25) αφού τα είχα σπείρει, και με εμπόδισαν απ’ αυτά μέσω της εξουσίας που ασκούν στον τόπο, περιφρονώντας με (στ. 30) λόγω της αδύναμης όρασής μου. Γι’ αυτό κατέφυγα σε σένα, τον σωτήρα, ζητώντας σου, αν αυτό φαίνεται καλό στην τύχη σου, να ακούσεις την καταγγελία μου (στ. 35) εναντίον τους, ώστε να μπορέσω να ανακτήσω την περιουσία μου και να λάβω αυτή την ευεργεσία από τα χέρια σου, κύριέ μου. Χαίρε. (2ο χέρι) Εγώ, ο Γέμελλος, ονομαζόμενος και Ωρίων, υπέβαλα αυτήν την αίτηση. (στ. 40) Εγώ ο Σαβείνος έγραψα γι’ αυτόν …
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
P.Mich. VI 422· Duplikat: SB XXII 15774.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Reinmuth 1967· Bastianini 1975· Sijpesteijn 1995: 206-208.
Σύμφωνα με τους εκδότες Youtie και Pearl, το έγγραφο χρονολογείται την άνοιξη του 197 μ.Χ., αφού αυτό αποτελεί μία πρώτη προσπάθεια του Γέμελλου να απευθυνθεί στις αρχές. Ωστόσο, το κείμενο P.Mich. VI 423-424 αποτελεί δεύτερο υπόμνημα του Γέμελλου αυτήν την φορά προς τον στρατηγό του Αρσινοΐτη νομού, καθώς ο Ιούλιος φαίνεται πως καταπάτησε δεύτερη φορά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα τα χωράφια του και καρπώθηκε τη σοδειά. Από τη στιγμή που ο P.Mich. VI 423 περιέχει την ακριβή ημερομηνία σύνταξής του (22 Μαΐου 197 μ.Χ.), οι εκδότες θεώρησαν ότι ο P.Mich. VI 422 χρονολογείται την άνοιξη του 197 μ.Χ. και όχι πρωτύτερα, αφού ο Γέμελλος είχε απευθυνθεί στον έπαρχο κατά την διάρκεια της ετήσιας περιοδείας του (conventus) την άνοιξη του ίδιου έτους.
Ο πάπυρος ήλθε στο φως έπειτα από ανασκαφές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν στην Καρανίδα και φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Καΐρου.
Το υπόμνημα ήταν ένα είδος εγγράφου με το οποίο συνήθως υποβαλλόταν ένα αίτημα προς κάποιον αξιωματούχο. Το αίτημα μπορούσε να αφορά π.χ. τη δικαστική δίωξη κάποιου προσώπου ή τη διεξαγωγή μιας διοικητικής πράξης∙ ακόμη ο συντάκτης μπορεί να ζητούσε προστασία από τις αρχές ή να του χορηγηθεί κάτι, όπως κάποιο προνόμιο ή χάρη. Διακριτικό στοιχείο δομής των υπομνημάτων είναι η αρχική φράση τῷ δεῖνι παρὰ τοῦ δεῖνος. Στα υπομνήματα με τα οποία υποβάλλεται ένα αίτημα ακολουθεί η διήγηση του περιστατικού. Στη συνέχεια, διατυπώνεται το αίτημα του συντάκτη: εισάγεται με τη φράση ἀξιῶ σε και συνήθως ζητείται να δοθεί η εντολή στον αρμόδιο αξιωματούχο με τη φράση προστάξαι/συντάξαι π.χ. τῷ στρατηγῷ∙ ακολουθεί το αίτημα ανάλογα με την περίπτωση (ἀνακαλέσαι, ἀναγκάσαι, ἀναγαγεῖν κ.ά.).
Το βασικό χαρακτηριστικό του υπομνήματος προς τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, δηλαδή τη φράση τῷ δεῖνι παρὰ τοῦ δεῖνος, εμφανίζουν και άλλα επίσημα έγγραφα, όπως οι απογραφές, οι δηλώσεις γέννησης και οι δηλώσεις με τις οποίες βεβαιώνεται η προσφορά θυσιών στους παραδοσιακούς θεούς του ρωμαϊκού κράτους. Αρκετά από αυτά τα έγγραφα έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα, δηλαδή απαιτούνται από τον κρατικό μηχανισμό, άλλα είναι, ωστόσο, προαιρετικά, δηλαδή συντάσσονται με ιδιωτική πρωτοβουλία.
Παπύρινο φύλλο (ύψ. 35 εκ., πλ. 10,7 εκ.). Έχει αξιοσημείωτα ανοικτό χρώμα, ενώ υπάρχουν δύο οριζόντιες πτυχώσεις στη μέση περίπου του φύλλου.
Στην κάτω, στην επάνω και στην αριστερή πλευρά του παπύρου υπάρχει σχετικό περιθώριο· το μεγαλύτερο (περίπου 6 εκ.) βρίσκεται στην κάτω πλευρά, ενώ στην δεξιά πλευρά του φύλλου το περιθώριο απουσιάζει. Το κυρίως κείμενο είναι γραμμένο σε γρήγορη και ατημέλητη επισεσυρμένη (υπάρχουν αρκετές συνενώσεις γραμμάτων), ενώ η γραφή των γραμμάτων ακολουθεί φορά παράλληλη με αυτή των ινών του παπύρου. Τα γράμματα επιδεικνύουν μία χαρακτηριστική κλίση προς τα επάνω και δεξιά, ενώ και οι γραμμές έχουν την ίδια κλίση, ιδίως από την 17η σειρά του κειμένου και έπειτα. Η υπογραφή, η οποία έχει γραφεί με χαρακτηριστικά μικρά γράμματα, έχει σχεδόν σβηστεί. Η πίσω πλευρά του παπύρου δεν φέρει γραφή.
Το παρόν έγγραφο έχει την τυπική δομή μιας αίτησης. Την αναφορά του ονόματος και της ιδιότητας του συντάκτη και του παραλήπτη (στ. 1-7) ακολουθεί ο λόγος της σύνταξης της αίτησης (στ. 8-31) και το αίτημα (στ. 31-37), το οποίο αφορά την επανάκτηση της περιουσίας του «θύματος». Η αίτηση ολοκληρώνεται με το χαιρετισμό (στ. 38), ενώ μετά το αίτημα ακολουθεί η υπογραφή του αποστολέα και το όνομα του γραφέα (στ. 39-40). Πρβλ. Π11.
Το κείμενο αποτελεί αίτηση του Γέμελλου (ή και Ωρίωνα) προς τον έπαρχο της Αιγύπτου Κόιντο Αιμίλιο Σατουρνείνο με στόχο να καταγγείλει την καταπάτηση της γεωργικής του έκτασης από τα αδέρφια Ιούλιο και Σώτα, την οποία ο Γέμελλος και η αδερφή του είχαν κληρονομήσει από τον πατέρα τους. Οι δύο αυτοί άνδρες εισήλθαν με βία και αλαζονεία, όπως ισχυρίζεται το θύμα, στα σπαρμένα χωράφια του Γέμελλου και τον εμπόδισαν από την εργασία που αυτά απαιτούν, ενώ αυτός και η αδερφή του τα είχαν κληρονομήσει από τον πατέρα τους νομίμως. Για το λόγο αυτό ζητά από τον έπαρχο της Αιγύπτου να λάβει υπόψιν του αυτήν του την αίτηση και να τον δικαιώσει, ανακτώντας την περιουσία του.
Ο P.Mich. VI 422 αποτελεί αίτηση του Γέμελλου προς τις αρχές και συγκεκριμένα προς τον έπαρχο της Αιγύπτου Κύιντο Αιμίλλιο Σατουρνείνο (Reinmuth 1935· Wolff 2002: 104-105). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αιτήσεις προς τις αρχές, παράλληλα με τις φορολογικές αποδείξεις, αποτελούν τον πιο συνηθισμένο τύπο εγγράφου· σώζονται περισσότεροι από χίλιοι πάπυροι αιτήσεων, που προέρχονται και από τις τρεις χρονικές περιόδους της ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου. Μέσω των αιτήσεων οι κάτοικοι της χώρας αναζητούσαν αποζημίωση σε περιπτώσεις εξύβρισης ή βίαιης μεταχείρισης, ή βοήθεια σε περιπτώσεις αδικίας εις βάρος τους (Palme 2009: 377).
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή οι αιτήσεις απευθύνονται σε όλες τις βαθμίδες της επαρχιακής διοίκησης, από τον τοπικό αστυνόμο, τον ἐξηγητήν, τον στρατηγὸν σε αστικό περιβάλλον, όπως και από τον βασιλικὸν γραμματέα στο επίπεδο περιφέρειας, έως τον ἐπιστράτηγον και τον iuridicus αλλά και τον ίδιο τον ἔπαρχον. Ειδικά στην περίπτωση του ἐπάρχου, μπορούσε κανείς να ζητήσει ακρόαση ενώπιόν του κατά τις ετήσιες επισκέψεις (conventus) που πραγματοποιούσε εκτός της πόλης της Αλεξάνδρειας, όπου έδρευε (Palme 2009: 378· Kelly 2011: xiv). Αυτό, ωστόσο, ήταν εξαιρετικά δύσκολο, καθώς σύμφωνα με τα παπυρικά έγγραφα που μας σώζονται, το 208/210 μ.Χ. σε μία και μόνο conventus του ἐπάρχου στην Αρσινόη της Αιγύπτου, σε διάστημα δύο ημερών παραδόθηκαν 1804 αιτήσεις (P.Yale I 61· Haensch 1994: 487). Είναι, επομένως, μη ρεαλιστικό να θεωρούμε πως όλες αυτές οι υποθέσεις παρουσιάστηκαν ενώπιον του ἐπάρχου κατά την παραμονή του στην πόλη.
Παγώνα-Εμμανουέλα Μαργαρώνη