| εν[— — — — — — — — — — — — — — —κα]- | |
| ὶ συμπρόε[δροι· ἔδοξεν τῶι δήμωι — — — — —] | |
| ας Αἰσχύλου Σ[․․․ ca. 8․․․․ εἶπεν· περὶ ὧν ἀπαγ]- | |
| γέλλει ὁ ἄρχων [περὶ τῶν ἱερῶν ὧν ἔθυεν τῶ]- | |
| 5 | ι [Δ]ιονύσωι, τύχει ἀ[γαθεῖ δεδόχθαι τῶι δή]- |
| μωι, τὰ μὲν ἀγαθὰ δέχεσθ[αι τὸν δῆμον, ἃ ἀπα]- | |
| γγέλλει ὁ ἄρχων γεγονέν[αι ἐν τοῖς ἱεροῖ]- | |
| ς, οἷς ἔθυεν ἐφ’ ὑγιείαι καὶ σωτη[ρίαι τῆς βο]- | |
| υλῆς καὶ τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων κα[ὶ τῶν κ]- | |
| 10 | αρπῶν τῶν ἐν τεῖ χώραι· ἐπειδὴ ὁ ἄρχω[ν τά]- |
| ς τε ἄλλας θυσίας τέθυκεν, ὅσας αὐτῶι προσ- | |
| ῆκεν, ὑπὲρ τῆς βουλῆς καὶ τοῦ δήμου καλῶς κ- | |
| αὶ εὐσεβῶς, ἐπιμεμέληται δὲ καὶ τῆς πομπῆ- | |
| [ς] τῶι Δ[ι]ονύσωι μετὰ τῶν παρέδρων καὶ τῶν ἐ- | |
| 15 | πιμελητῶν, διατελεῖ δὲ καὶ τῶν περὶ τὴν ἀρ- |
| χὴν ποιούμενος τὴν ἐπιμέλειαν κατὰ τοὺς | |
| νόμους, ἐπαινέσαι τὸν ἄρχοντα Νικίαν Φίλ- | |
| ωνος Ὀτρυνέα καὶ τοὺς παρέδρους αὐτοῦ vv | |
| Ἀλκίμαχον Κλεοβούλου Μυρρινούσιον v, Ἀν- | |
| 20 | τιφάνην Πολυκράτου Ὀτρυνέα εὐσεβείας ἕ- |
| νεκα καὶ φιλοτιμίας ἣν ἔχοντες διατελοῦ- | |
| σιν περὶ τὸν δῆμον τὸν Ἀθηναίων· v ἐπαινέσ- | |
| αι δὲ καὶ τοὺς τῆς πομπῆς ἐπιμελητὰς v Ἴσα- | |
| νδρον Ἐχεδήμου Κυδαθηναιέα, v Μνησίθεον | |
| 25 | Ἐχεδήμου Κυδαθηναιέα, vv Καλλίθεον Βουλά- |
| ρχου Φλυέ<α>, Ἀντιφάτην Εὐθυκρίτου Ἀζηνιέα, | |
| Κάλλαισχρον Διοτίμου Παλληνέα, v Ἀμεινοκ- | |
| λῆν Ἀντιφάνου Κήττιον, v Ἱέρωνα Φειδύλλου | |
| Αἰθαλίδην, v Κάλλιππον Ἱπποθέρσου Ἀχαρνέ- | |
| 30 | α, v Πολύζηλον Εὐηνορίδου Ἁλαιέα, v Θεογένη- |
| ν Ποσειδωνίου Ἀμφιτροπῆθεν· v ἐπαινέσαι δ- | |
| ὲ καὶ τὸν πατέρα τῆς κανηφόρου Καλλιφῶντ- | |
| α Καλλιφῶντος Ἀθμονέα. v ἀναγράψαι δὲ τόδε | |
| τὸ ψήφισμα τὸν γραμματέα τὸν κατὰ πρυτανε- | |
| 35 | ίαν ἐν στήληι λιθίνηι καὶ στῆσαι ἐν τῶι τεμ- |
| ένει τοῦ Διονύσου, εἰς δὲ τὴν ἀναγραφὴν καὶ | |
| τὴμ ποίησιν μερίσαι τοὺς ἐπὶ τεῖ διοικήσε- | |
| [ι] τὸ γενόμενον ἀνάλωμα. |
… και συμπρόεδροι˙ η εκκλησία του δήμου αποφάσισε˙ ο [….]ας, (γιος) του Αισχύλου, από τον δήμο Σ[….] εισηγήθηκε˙ σχετικά με όσα αναφέρει ο άρχων για τις θυσίες που προσέφερε στον Διόνυσο, με τη βοήθεια της Καλής Τύχης να αποφασίσει ο δήμος να αποδεχθεί τα καλά σημάδια, τα οποία ο άρχων γνωστοποιεί ότι έλαβαν χώρα στις θυσίες, τις οποίες τέλεσε υπέρ υγείας και σωτηρίας της βουλής και του δήμου των Αθηναίων και υπέρ των καρπών που καλλιεργούνται στην ύπαιθρο της Αττικής. Επειδή ο άρχων έχει τελέσει και τις υπόλοιπες θυσίες, όσες απαιτούνταν από αυτόν, υπέρ της βουλής και του δήμου σωστά και με ευσέβεια και επίσης έχει επιμεληθεί την πομπή την αφιερωμένη στο Διόνυσο μαζί με τους παρέδρους και τους επιμελητές και εκπληρώνει τα απορρέοντα από το αξίωμά του καθήκοντα σύμφωνα με τους νόμους, να επαινεθούν ο άρχοντας Νικίας, (γιος) του Φίλωνος, από τον δήμο της Οτρύνης και οι πάρεδροί του, Αλκίμαχος, (γιος) του Κλεοβούλου, από τον δήμο του Μυρρινούντος και Αντιφάνης, (γιος) του Πολυκράτη, από τον δήμο της Οτρύνης λόγω της ευσέβειας και της φιλοτιμίας που έχουν προς τον δήμο των Αθηναίων. Να επαινεθούν δε και οι επιμελητές της πομπής, Ίσανδρος, (γιος) του Εχεδήμου, από τον δήμο των Κυδαθηναίων, Μνησίθεος, (γιος) του Εχεδήμου, από τον δήμο των Κυδαθηναίων, Καλλίθεος, (γιος) του Βουλάρχου, από τον δήμο της Φλύας, Αντιφάτης, (γιος) του Ευθυκρίτου, από τον δήμο της Αζηνίας, Κάλλαισχρος, (γιος) του Διοτίμου, από τον δήμο της Παλλήνης, Αμεινοκλής, (γιος) του Αντιφάνου, από τον δήμο Κήττους, Ιέρωνας, (γιος) του Φειδύλλου, από τον δήμο Αιθαλιδών, Κάλλιππος, (γιος) του Ιπποθέρσου, από τον δήμο Αχαρνών, Πολύζηλος, (γιος) του Ευηνορίδου, από τον δήμο Αλών και Θεογένης, (γιος) του Ποσειδωνίου, από τον δήμο Αμφιτροπής. Να επαινεθεί επίσης ο πατέρας της κανηφόρου, Καλλιφών, (γιος) του Καλλιφώντος, από τον δήμο Αθμονών. Να αναγράψει αυτό το ψήφισμα ο γραμματέας των πρυτάνεων σε λίθινη στήλη και να τη στήσει στο τέμενος του Διονύσου. Τη δαπάνη για την αναγραφή και την κατασκευή της στήλης να καταβάλουν οι υπεύθυνοι της διοίκησης.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
IG II2 668 add. p. 663· Π. Νικολόπουλος – Σ. Ανεζίρη στο Εορτές και αγώνες 21-25.
Η έκδοση του κειμένου βασίστηκε στο Π. Νικολόπουλος – Σ. Ανεζίρη στο Εορτές και αγώνες 21-25.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
—–
Ο επώνυμος άρχων Νικίας τοποθετείται πιθανότατα στο έτος 266/5 π.Χ. Habicht 1995: 153 σημ. 97. Tο 282/1 π.Χ. χρονολογούν αντίθετα οι Csapo – Wilson 2009: 66 σημ. 64.
Βρέθηκε στην Α. κλιτύ της Ακρόπολης, νότια της σκηνής του Διονυσιακού θεάτρου. Φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ 7377).
Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριο, εκκλησία του δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.
Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα. Πρόκειται για τα τιμητικά ψηφίσματα.
Κατά την ελληνιστική εποχή σημειώνεται αύξηση των τιμητικών ψηφισμάτων, γεγονός που ερμηνεύεται κατά κύριο λόγο ως απάντηση στις συνθήκες και τα αιτήματα της εποχής. Συγχρόνως παρατηρούνται διαφοροποιήσεις ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό τους σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες, ειδικά στα τιμητικά ψηφίσματα που αφορούν μεμονωμένα άτομα. Κατά την πρώιμη και μέση ελληνιστική περίοδο, δηλαδή από τα μέσα του 4ου και ως τα μέσα του 2ου αι. π.Χ., το κείμενο των τιμητικών ψηφισμάτων γίνεται πιο αναλυτικό, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι αποδιδόμενες τιμές. Η δομή και η γλώσσα τυποποιούνται, όροι και επιχειρήματα επαναλαμβάνονται σχεδόν αυτολεξεί σε τιμητικά ψηφίσματα από ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. η ρητορική των τιμητικών ψηφισμάτων παίρνει δύο διαφορετικές κατευθύνσεις που συνυπάρχουν χρονολογικά και αποδίδουν διαφορετικά είδη επιχειρηματολογίας και διαφορετικές τεχνικές πειθούς. Έτσι έχουμε: 1) τα ‘βιογραφικά’ ψηφίσματα (Rosen 1987· Errington 2005) και 2) τα πιο γενικόλογα.
Στήλη από υμήττιο μάρμαρο
Το ψήφισμα τιμά αξιωματούχους της πόλης για την προσφορά τους στη γιορτή των Μεγάλων ή ἐν ἄστει Διονυσίων. Πρωτίστως τιμάται με έπαινο ο επώνυμος άρχοντας Νικίας Φίλωνος Οτρυνεύς (Traill, PAA 712610), ως επιβλέπων των Μεγάλων Διονυσίων για την τέλεση των θυσιών και την επιμέλεια της πομπής (για την πομπή των Διονυσίων βλ. Cole 1993). Με δημόσιο έπαινο τιμώνται επίσης οι δύο πάρεδροι του επώνυμου άρχοντα (οι πάρεδροι δραστηριοποιούνταν πάντοτε στο πλευρό κάποιων άλλων αξιωματούχων προς βοήθεια και υποστήριξή τους, βλ. π.χ. τους παρέδρους των ελληνοταμιών), οι δέκα επιμελητές της πομπής και ο πατέρας της κανηφόρου Καλλιφών Καλλιφώντος Αθμονεύς. Οι κανηφόροι ήταν νέες κοπέλες διακεκριμένων οικογενειών οι οποίες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε ορισμένες θεότητες (όπως η Αθηνά, ο Διόνυσος, ο Ασκληπιός κ.ά.) μεταφέροντας στις γιορταστικές πομπές καλάθια με ιερά ή συμβολικά αντικείμενα (Dillon 2002: 37-41). Το γεγονός ότι εδώ, όπως και στο τιμητικό ψήφισμα IG II2 896 (= ΕΜ 7559), οι κανηφόροι δεν τιμώνται αυτοπροσώπως αλλά μέσω των κηδεμόνων τους, οφείλεται στο ότι είναι γυναίκες και ειδικότερα ανήλικες κοπέλες που βάσει της νομικής και κοινωνικής θέσης τους δεν μπορούσαν να τιμώνται αυτόνομα για τη δημόσια δράση τους.
Ενδιαφέρον είναι ότι στο ψήφισμα IG II2 668 συνδυάζονται δύο διαφορετικές πρακτικές σε σχέση με την απόδοση τιμών. Στους στίχους 10-18 τιμάται ο επώνυμος άρχων Νικίας Φίλωνος Οτρυνεύς για το σύνολο της δραστηριότητάς του στο πλαίσιο του ετήσιου αξιώματός του. Πρόκειται για μια συνηθισμένη πρακτική που στην τελική εφαρμογή της ‘παρακολουθεί’ τη δραστηριότητα του τιμώμενου προσώπου σε περισσότερα του ενός αξιώματα και φτάνει να δίνει το cursus honorum ή αλλιώς ένα σύντομο βιογραφικό του (Rosen 1987). Αντίθετα, στους στίχους 18-33 τιμώνται δεκατρείς άνθρωποι (δύο πάρεδροι, δέκα επιμελητές και ο πατέρας της κανηφόρου) που με διαφορετικούς τρόπους, μέσα από διαφορετικά αξιώματα και ιδιότητες έχουν δραστηριοποιηθεί γύρω από έναν κοινό άξονα και έχουν συμβάλει στον ίδιο σκοπό: τη διοργάνωση ενός σημαντικότατου μέρους της γιορτής των Διονυσίων, της πομπής.
Αν η χρονολογία ισχύει, οι τιμές για τους συντελεστές των Διονυσίων ψηφίζονται σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία στην Αττική εκτυλίσσεται ήδη ο λεγόμενος ‘Χρεμωνίδειος’ πόλεμος που έφερε σε αντιπαράθεση την Αθήνα με τον Μακεδόνα βασιλέα Αντίγονο Γονατά (στοιχεία για το ξέσπασμα των εχθροπραξιών έχουμε ήδη για τα έτη 268/7 και 267/6 π.Χ.). Μια έμμεση αναφορά στις δυσκολίες της πολεμικής περιόδου αποτελεί η ασυνήθιστη προσθήκη ότι οι θυσίες που τέλεσε ο τιμώμενος επώνυμος άρχων υπέρ υγείας και σωτηρίας της Βουλής και του Δήμου των Αθηναίων προσφέρονται και για τη σοδειά της Αττικής, που προφανώς κινδύνευε από την παρουσία των εχθρικών μακεδονικών στρατευμάτων (Pulleyn 1997: 14-15).
Παναγιώτης Νικολόπουλος – Σοφία Ανεζίρη