ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Syll.³ 54˙ IG I³ 156˙ Α.Α. Θέμος στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 87-89.

ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Meiggs 1949˙ Walbank, Proxenies 138 αρ. 22 πίν. 11˙ Henry 1983: 16, 170, 172, 187˙ Reiter 1991: 243 αρ. 34.

Το ψήφισμα μπορεί να χρονολογηθεί ανάμεσα στο 440 και το 427 π.Χ. Το κατώτερο όριο προκύπτει από την πολύ πιθανή ταύτιση του γραμματέα Χαροιάδη με τον Χαροιάδη Ευφιλήτου, στρατηγό που σκοτώθηκε στη Σικελία το 427/6 π.Χ.

Βρέθηκε το 1887 στην Ακρόπολη, στα θεμέλια του ναού της Ρώμης και του Αυγούστου, ανατολικά του Παρθενώνος, και φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ 6808).

Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριο, εκκλησία του δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.

Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα.

Στήλη από πεντελικό μάρμαρο, ελλιπής άνω και κάτω (ύψ. 0,62 μ., πλ. 0,27 μ., πάχ. 0,105 μ.).

Στη στήλη έχουν αναγραφεί δύο τιμητικά ψηφίσματα. Του πρώτου σώζεται το κατώτερο τμήμα όπου τιμούνται ο Λεωνίδης ο Αλικαρνασσέας και οι γιοι του. Το δεύτερο ψήφισμα συμπληρώνει τις τιμές που αποδόθηκαν στον Λεωνίδη και ορίζει τη διαδικασία για την αναγραφή των ψηφισμάτων σε δύο στήλες, η μία εκ των οποίων θα ιδρυθεί στην Αθήνα και η άλλη στο ιερό του Απόλλωνα στην Αλικαρνασσό.

Στο σωζόμενο τμήμα του πρώτου ψηφίσματος απονέμεται στον τιμώμενο το προνόμιο της προστασίας από κάθε αδικία, γνωστό και από άλλα προξενικά ψηφίσματα του 5^ου αι. π.Χ. Το προνόμιο αυτό επεκτείνεται μάλιστα σε όλες τις περιοχές που βρίσκονται στη σφαίρα επιρροής της Αθήνας, δηλαδή στις πόλεις-μέλη της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας, όπου βρίσκονταν Αθηναίοι πολίτες ως αξιωματούχοι. Από την Ἀθηναίων πολιτεία (24.3) του Ψευδο-Αριστοτέλους γνωρίζουμε ότι οι αξιωματούχοι που υπηρετούσαν εκτός των ορίων του αθηναϊκού κράτους, κατά τον 5^ο αι. π.Χ., ανέρχονταν στους επτακόσιους. Η απονομή της προξενίας αποτελούσε σημαντικό μέσον για την άσκηση της αθηναϊκής εξωτερικής πολιτικής, αφού οι πρόξενοι ήταν πολίτες άλλων πόλεων, φιλικά διακείμενοι προς τους Αθηναίους και η υποστήριξη που παρείχαν στο αθηναϊκό κράτος πολύτιμη. Έτσι ήταν φυσικό για την Αθήνα να προστατεύει τους προξένους της στις διάφορες δικαιοπραξίες τους τόσο στο εσωτερικό της, καθώς είναι γνωστό από άλλα ψηφίσματα ότι τους έδινε το δικαίωμα να προσφύγουν στο δικαστήριο του πολέμαρχου, όσο και στις περιοχές επιρροής της. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η παροχή προστασίας προς τον Λεωνίδη και τους γιους του αφορούσε τις γειτονικές με την πατρίδα τους την Αλικαρνασσό πόλεις της Μικράς Ασίας όπου υπήρχαν Αθηναίοι αξιωματούχοι (για τη συλλογή φόρων κλπ), αλλά και όποια άλλη περιοχή όπου δραστηριοποιείτο ο Λεωνίδης και φυσικά την ίδια την Αλικαρνασσό, η οποία ανήκε στη Συμμαχία της Δήλου, όπως προκύπτει από την αναγραφή της στους καταλόγους της εξηκοστής του φόρου.

Στο δεύτερο ψήφισμα, που είναι υστερότερο χρονολογικά του πρώτου, λαμβάνεται πρόνοια ώστε, εάν κάποιος δολοφονήσει τον Λεωνίδη, η Αθήνα να αξιώσει την άμεση τιμωρία του δράστη, όπως θα συνέβαινε εάν το θύμα ήταν Αθηναίος πολίτης. Η ρύθμιση αυτή ακολουθεί το πνεύμα του προηγούμενου ψηφίσματος αλλά παρέχεται μόνο στον Λεωνίδη, στον οποίο επιπλέον απονέμεται έπαινος για όσα πράττει υπέρ των Αθηναίων, όπως και σε άλλα τιμητικά και προξενικά ψηφίσματα.

Ακολούθως ορίζεται ότι τα ψηφίσματα αυτά θα αναγραφούν σε δύο αντίγραφα σε λίθινες στήλες εκ των οποίων η μία θα στηθεί στην Ακρόπολη της Αθήνας, ενώ η δεύτερη στο ιερό του Απόλλωνος στην Αλικαρνασσό. Η ανέγερση στήλης προς τιμήν κάποιου, ιδιαίτερα ενός προξένου (βλ. παραπάνω) στην Ακρόπολη των Αθηνών, όπου βρίσκονταν μερικά από τα σπουδαιότερα ιερά της πόλης, αποτελούσε ξεχωριστή τιμή. Στο ψήφισμα ορίζεται ακόμα ότι η αναγραφή των στηλών θα γίνει με δαπάνη του τιμωμένου, όρος σπάνιος τον 5^ο αι. π.Χ. κατά τον οποίο τα έξοδα για την αναγραφή των ψηφισμάτων αναλάμβανε η πόλη, η οποία μάλιστα διέθετε ειδικά κονδύλια για το σκοπό αυτό. Η παρουσία του όρου αυτού στην επιγραφή θα μπορούσε να συνερμηνευθεί με την πρόβλεψη για την ίδρυση της στήλης και στην πατρίδα του τιμωμένου, μήνυμα για την ευαρέσκεια του αθηναϊκού κράτους προς ένα συγκεκριμένο άτομο, αλλά και πιθανή απαίτηση του τιμωμένου για την προβολή και την επιβεβαίωση της δύναμής του.

Αθανάσιος Α. Θέμος