| θεοί· | |
| ἔδοχσεν τε͂ι βολ[ε͂ι καὶ το͂] δέ- | |
| μοι· Οἰνεὶς ἐπρυ̣[τάνευε, Σπ]ου- | |
| δίας ἐγραμμάτε[υε, ․ ․ 6 ․ ․ ․ ]ον | |
| 5 | ἐπεστάτε, Κλενί[ας εἶπε· τὲ]μ β- |
| ολὲν καὶ τὸς ἄρχ[οντας ἐν] τε͂σ- | |
| ι πόλεσι καὶ τὸς [ἐπισκό]πος ἐ- | |
| πιμέλεσθαι ℎό[πος ἂν χσ]υλλέ- | |
| γεται ℎο φόρος κ[ατὰ τὸ ἔ]τος ℎ- | |
| 10 | έκαστον καὶ ἀπά[γεται] Ἀθένα- |
| ζε· χσύμβολα δὲ π[οιέσα]σθαι π- | |
| ρὸς τὰς πόλες, ℎό[πος ἂ]μ μὲ ἐχσ- | |
| ε͂ι ἀδικε͂ν τοῖς ἀ[πάγο]σι τὸμ φ- | |
| όρον· γράφσασα δ[ὲ ℎε] πόλις ἐς | |
| 15 | γραμματεῖον τὸ[μ φό]ρον, ℎόντιν’ ἂν ἀποπέμπει, σεμε- |
| ναμένε το͂ι συμβ[όλο]ι ἀποπεμπέτο Ἀθέναζε· τὸς δὲ ἀ- | |
| πάγοντας ἀποδο͂[ναι] τὸ γραμματεῖον ἐν τε͂ι βολε͂ι ἀ- | |
| ναγνο͂ναι ℎόταμ[πε]ρ̣ τὸμ φόρον ἀποδιδο͂σι· ℎοι δὲ πρ- | |
| υτάνες μετὰ Διο[νύ]σια ἐκκλεσίαν ποιεσάντον τοῖ- | |
| 20 | ς ℎελλενοταμία[σι ἀ]ποδεῖχσαι Ἀθεναίοις το͂μ πόλ- |
| εον τὰς ἀποδόσα[ς τὸμ φόρον ἐ]ντελε͂ καὶ τὰς ἐλλιπό- | |
| σας χορίς, ℎόσαι [ἄν τινες ὀ͂σιν· Ἀθ]εναίος δὲ ℎελομέ- | |
| νος ἄνδρας τέττ[αρας ἀποπέμπεν ἐπὶ] τὰς πόλες ἀντ- | |
| ιγραφσομένος τ[ὸμ φόρον τὸν ἀποδοθέντα κα]ὶ ἀπαι- | |
| 25 | τέσοντας τὸμ μὲ̣ [ἀποδοθέντα παρὰ το͂ν ἐλλιποσ]ο͂ν, τ- |
| ὸ μὲν δύο πλε͂ν ἐπ̣[ὶ τὰς ἐπὶ Νέσον καὶ ἐπ’ Ἰονίας ἐπὶ] τ- | |
| ριέρος ταχείας, [τὸ δὲ δύο ἐπὶ τὰς ἐφ’ Ἑλλεσπόντο κα]- | |
| ὶ ἐπὶ Θράικες· ἐ[σάγεν δὲ ταῦτα τὸς πρυτάνες ἐς τὲμ] | |
| βολὲν καὶ ἐς τὸ[ν δε͂μον εὐθὺς μετὰ Διονύσια καὶ βο]- | |
| 30 | λεύεσθαι περὶ τ[ούτον χσυνεχο͂ς ℎέος ἂν διαπραχθ]- |
| ε͂ι· ἐὰν δέ τις Ἀθ[εναῖος ἒ χσύμμαχος ἀδικε͂ι περὶ τὸ]- | |
| ν φόρον, ℎὸν δεῖ [τὰς πόλες γραφσάσας ἐς γραμματεῖ]- | |
| ον τοῖς ἀπάγοσ̣[ιν ἀποπέμπεν Ἀθέναζε, ἔστο αὐτὸν γ]- | |
| ράφεσθαι πρὸς [τὸς πρυτάνες το͂ι β]ολομένο[ι Ἀθενα]- | |
| 35 | ίον καὶ το͂ν χσ[υμμάχον· ℎοι δὲ πρυτά]νες ἐσαγ̣[όντον] |
| ἐς τὲμ βολὲν [τὲν γραφὲν ℎέν τι]ς ἂγ γράφσετα̣[ι ἒ εὐθ]- | |
| υνέσθο δόρο[ν μυρίαισι δραχμ]ε̣͂σ[ι ℎ]έκαστος· [ℎο͂ δ’ ἂν] | |
| καταγνο͂ι ℎ[ε βολέ, μὲ τιμᾶν αὐτ]ο̣͂ι κυ̣ρία ἔστο [ἀλλ’ ἐσ]- | |
| φερέτο ἐς τ[ὲν ἑλιαίαν εὐθύ]ς̣· ὅτ̣αν δὲ δόχσει [ἀδικε͂]- | |
| 40 | ν, γνόμας πο[ιέσθον ℎοι πρυ]τ̣άν̣ες ℎό τι ἂν δοκ[ε͂ι αὐτ]- |
| ὸμ παθε͂ν ἒ ἀ[ποτεῖσαι· καὶ ἐ]άν τις περὶ τὲν ἀπα̣[γογὲ]- | |
| ν τε͂ς βοὸς ἒ [τε͂ς πανℎοπλία]ς ἀδικε͂ι, τὰς γραφὰ̣[ς ἐ͂να]- | |
| ι κατ’ αὐτο͂ κ̣[αὶ τὲν ζεμίαν κ]α̣τὰ ταὐτά· τὸς δὲ [ℎελλεν]- | |
| ο[ταμίας ἀναγράφσαντας ἐ]ς πινάκιον λελ[ευκομέν]- | |
| 45 | [ον ἀποφαίνεν καὶ τὲν τάχσι]ν το͂ φόρο καὶ̣ [τὰς πόλες] |
| [ℎόσαι ἂν ἀποδο͂σιν ἐντελε͂ κα]ὶ ἀπογ̣[ράφεν ․ ․ ․ 7 ․ ․ ․ ] | |
| κενό 10 στίχων περίπου | |
| 57 | [ ․ ․ ․ ․ 9 ․ ․ ․ ․· χρεματίσαι δὲ καὶ τὲμ] βολὲν τὲν ἐσι[ο͂σ]- |
| [αν περὶ το͂ν ἀπαγόντον τὸμ φόρον· ℎ]όσοι δὲ το͂ν ἀπα[γ]- | |
| [όντον Ἀθέναζε ἐς τὸ πινάκιον ἀν]αγεγράφαται ὀφέ- | |
| 60 | [λοντες ἐν τε͂ι βολε͂ι, τὲμ βολὲν ἐπ]ιδεῖχσαι το͂ι δέμ- |
| [οι κατὰ τὲν πόλιν ℎεκάστεν· ἐὰν δ]έ τις το͂μ πόλεον ἀ- | |
| [μφισβετε͂ι περὶ το͂ φόρο τε͂ς ἀποδ]όσεος, φάσκοσα ἀπ- | |
| [οδεδοκέναι ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]θαι τὸ κοινὸν τε͂ς | |
| [πόλεος· ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 20 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]ας τὰς πόλες καὶ τ- | |
| 65 | [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 20 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ γράφεσ]θαι δὲ μὲ ἐχσε͂ναι |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 16 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․, το͂ δὲ γραφέν]τος ὀφελέτο ℎο γρ- | |
| [αφσάμενος τὲν τιμὲν ἐὰν φεύγει]· τὲν δὲ γραφὲν ἐ͂να- | |
| [ι πρὸς τὸν πολέμαρχον μενὶ Γαμε]λιο͂νι· ἐὰν δέ τις ἀ- | |
| [μφισβετεῖ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 17 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ]κλέσες, ℎε βολὲ βο- | |
| 70 | [λευσαμένε ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 17 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ], ἐσαγόντον δὲ ℎοι |
| [ἐσαγογε͂ς ἐς τὲν ἑλιαίαν τὸς Ἀθε]ναίοις τὸμ φόρον | |
| [ὀφέλοντας ℎεχσε͂ς κατὰ τὸμ πίνα]κα τε͂ς μενύσεος· ἐ- | |
| [ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 21 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ το͂ νέο] φόρο καὶ το͂ περυσ- | |
| [ινο͂ ․ ․ ․ ․ ․ 12 ․ ․ ․ ․ ․· τὲν δὲ βολὲν π]ροβολεύσασαν ἐχ- | |
| 75 | [σενεγκε͂ν ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ 18 ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ] πέρι τε͂ι ℎυστερα- |
| [ίαι ἐς τὸν δε͂μον· ․․․․․12․․․․․ τ]ε͂ς ℎαιρέσεος χρε- | |
| [ματίσαι — — — — — — — — — — —] vacat |
Θεοί· αποφάσισε η βουλή και ο δήμος· η Οινηίδα ήταν πρυτανεύουσα, ο Σπουδίας ήταν γραμματέας, επιστάτης ……, εισηγήθηκε ο Κλεινίας: η βουλή και οι άρχοντες στις πόλεις και οι επίσκοποι να έχουν την επιστασία για την είσπραξη των εισφορών των συμμάχων (φόρων) ετησίως και για τη μεταφορά τους στην Αθήνα. Να κατασκευασθούν αναγνωριστικές σφραγίδες για τις πόλεις, ώστε εκείνοι που μεταφέρουν το φόρο να μη διαπράττουν αδικήματα. Η πόλη αφού αναγράψει σε πινάκιο (γραμματείον) το φόρο, που πρόκειται να αποστείλει και το σφραγίσει με την ειδική σφραγίδα της (σύμβολον), να τον αποστείλει στην Αθήνα. Εκείνοι δε που μεταφέρουν τα χρήματα να παραδίδουν το πινάκιο στη βουλή για να γνωρίζει επακριβώς το φόρο που παραδίδουν. Οι δε πρυτάνεις μετά τα Διονύσια να συγκαλέσουν την εκκλησία του δήμου και να καταστήσουν οι ελληνοταμίες γνωστές στους Αθηναίους τις πόλεις που κατέβαλαν το φόρο και εκείνες που το παρέλειψαν, … οι Αθηναίοι δε αφού εκλέξουν τέσσερις άνδρες να τους στείλουν στις πόλεις για να δώσουν αποδείξεις σε εκείνες που κατέβαλαν το φόρο και να τον απαιτήσουν από εκείνες που παρέλειψαν να τον αποδώσουν, από αυτούς οι δύο να πλεύσουν με ταχεία τριήρη στις νησιωτικές και στις πόλεις της Ιωνίας, οι άλλοι δύο στις πόλεις του Ελλησπόντου και σε εκείνες της Θράκης. Οι πρυτάνεις να φέρουν το θέμα στη βουλή και στην εκκλησία του δήμου αμέσως μετά τα Διονύσια και να συσκέπτονται σχετικά συνεχώς έως ότου αυτό τακτοποιηθεί. Εάν δε κάποιος Αθηναίος ή σύμμαχος διαπράττει αδίκημα σχετικό με το φόρο, τον οποίο οι πόλεις οφείλουν, αφού τον αναγράψουν σε πινάκιο, να τον αποστείλουν στην Αθήνα με τους μεταφορείς του, να έχει δικαίωμα να τον καταγγείλει με γραπτή μήνυση στους πρυτάνεις οποιοσδήποτε Αθηναίος ή σύμμαχος θα ήθελε (βουλόμενος). Οι δε πρυτάνεις να φέρουν την καταγγελία στη βουλή, διαφορετικά κάθε ένας από τους πρυτάνεις να τιμωρείται για δωροδοκία με χίλιες δραχμές. Η βουλή όποιον ήθελε κρίνει ένοχο δεν έχει δικαιοδοσία να του ορίσει την επιβλητέα ποινή, αλλά να παραπέμπει την υπόθεση αμέσως στην Ηλιαία. Όταν δε κριθεί ότι αδικεί, οι πρυτάνεις διατυπώνουν τις απόψεις τους σχετικά με ό, τι φαίνεται εύλογο αυτός να πάθει ή να πληρώσει πρόστιμο. Και εάν κάποιος διαπράττει αδίκημα σχετικά με την αποστολή της αγελάδας ή της πανοπλίας, η γραπτή καταγγελία εναντίον του και η τιμωρία ακολουθούν την ίδια διαδικασία. Οι ελληνοταμίες να γνωστοποιήσουν αφού αναγράψουν σε λευκό πινάκιο την αναθεώρηση του φόρου (τάξιν) με τα ονόματα των πόλεων και το ποσό που αυτές έπρεπε να πληρώσουν.
(Το υπόλοιπο σωζόμενο τμήμα του ψηφίσματος είναι πολύ αποσπασματικό, ώστε δεν κρίθηκε σκόπιμη συνεχής μετάφρασή του).
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Meiggs – Lewis, GHI 46· IG I3 34· Α. Ραμού-Χαψιάδη στο Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Μπουραζέλης 2007: 60-63.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
——
Το ψήφισμα αυτό γνωστό μπορεί να χρονολογηθεί το 448/7 π.Χ., εάν συνδεθεί με την αναγκαιότητα διατήρησης της Δηλιακής συμμαχίας, χωρίς λόγο ύπαρξης μετά την ειρήνη του Καλλία. Η αναγκαιότητα αυτή υποδηλώνεται και με το ψήφισμα για σύγκληση πανελλήνιου συνεδρίου που εισηγήθηκε ο Περικλής (Πλούταρχος, Περικλῆς 17) και χρονολογείται το 448 π.Χ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Περικλής λίγο πριν από την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, σημείωνε στους Αθηναίους ότι η ισχύς τους εκπορεύεται από τους χρηματικούς φόρους των συμμάχων (Θουκυδίδης 2.13.2· πρβλ. 1.143.5). Εξάλλου η συμμετοχή των συμμάχων στην εορτή των Μ. Παναθηναίων κατά την οποία έπρεπε να προσφέρουν «βούν και πανοπλίαν» και η υποχρέωση καταβολής της ετήσιας εισφοράς κατά την εορτή των Μ. Διονυσίων υπήρξαν ενέργειες που αποσκοπούσαν στη δια μέσου των εορτών αυτών προβολή και ενίσχυση της ηγετικής θέσης των Αθηναίων.
Άλλοι ερευνητές συνδέουν το ψήφισμα θεματικά και χρονικά με τα ψηφίσματα του Κλεωνύμου (Meiggs – Lewis, GHI 68 = ΕΜ 141 + 6595 + 13355 + 5533) και του Θουδίππου (Meiggs – Lewis, GHI 69 = ΕΜ 6858), που χρονολογούνται το 426 π.Χ. και το 425 π.Χ. αντίστοιχα (βλ. κυρίως Mattingly 1996· Χατζόπουλος 2000-2003).
Τέσσερα θραύσματα του ψηφίσματος βρέθηκαν στην Ακρόπολη, εκ των οποίων τρία φυλάσσονται στο Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ 13044, 6578, 13045) και ένα στο Βρετανικό Μουσείο.
Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριο, εκκλησία του δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.
Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα.
Στήλη από πεντελικό μάρμαρο, από την οποία βρέθηκαν τέσσερα θραύσματα (διαστάσεις θραυσμάτων Επιγραφικού Μουσείου: ΕΜ 13044 = ύψ. 0,825 μ., πλ. 0,21 μ., πάχ. 0,15 μ.· ΕΜ 13045 = ύψ. 0,475 μ., πλ. 0,385 μ., πάχ. 0,11 μ.· ΕΜ 6578 = ύψ. 0,315 μ., πλ. 0,35 μ., πάχ. 0,11 μ.).
Το ψήφισμα αυτό, γνωστό ως ψήφισμα του Κλεινία από το όνομα του εισηγητή του, αναφέρεται στη βελτίωση του τρόπου είσπραξης της ετήσιας εισφοράς των συμμάχων (φόρος).
Οι επίσκοποι (στ. 7) ήταν ετήσιοι άρχοντες, οι οποίοι κληρώνονταν από τους Αθηναίους και στέλνονταν στις πόλεις της Δηλιακής Συμμαχίας για να κρίνουν τις διαφορές που προέκυπταν από την εφαρμογή των συνθηκών. Οι Αθηναίοι ασκούσαν την κυριαρχία τους επί των συμμάχων τους και με την εγκατάσταση φρουράς υπό τον φρούραρχο. Ο τελευταίος, σε αντίθεση προς τον επίσκοπο, ήταν μόνιμα εγκατεστημένος στη σύμμαχο πόλη. Οι δύο αυτές αρχές απαντούν στο ψήφισμα των Ερυθραίων (Ε29) και έχουν καθοριστικό ρόλο στην εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος, το οποίο οι Αθηναίοι επέβαλαν στις Ερυθρές το 453 π.Χ. μετά την καταστολή της αποστασίας της.
Οι ελληνοταμίαι (στ. 20, 43), αρχή που εισάγεται μετά την ίδρυση της Δηλιακής Συμμαχίας (478 π.Χ.), εκλέγονταν ετησίως από την εκκλησία του δήμου και διαχειρίζονταν τα χρήματα που συγκεντρώνονταν αρχικά στην Δήλο από τις εισφορές των συμμάχων (φόρος) (βλ. Θουκυδίδης 1.96.2). Μετά τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από την Δήλο στην Ακρόπολη των Αθηνών (454 π.Χ.), οι ελληνοταμίες εισέπρατταν ενώπιον της βουλής των πεντακοσίων τους φόρους που κατέβαλλαν οι σύμμαχοι κατά την εορτή των Μ. Διονυσίων. Επειδή σημειώνονταν καθυστερήσεις και άλλα προβλήματα με την καταβολή του φόρου και κυρίως επειδή μετά τη σύναψη ειρήνης με τους Πέρσες, της γνωστής ως ειρήνης του Καλλία (449 π.Χ.), ο αρχικός σκοπός της συμμαχίας έπαυσε να υφίσταται, με το παραπάνω ψήφισμα συστηματοποιείται η είσπραξη του συμμαχικού φόρου και η μεταφορά του στην Αθήνα.
Κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να γίνει δημόσιος κατήγορος. Επειδή ασκούσε αυτό το δικαίωμα με ελεύθερη τη βούλησή του, μνημονεύεται ως βουλόμενος (στ. 34).
Από τους στίχους 41-43 συνάγεται η υποχρέωση των συμμάχων πόλεων να φέρουν ως προσφορά «βούν και πανοπλίαν», προφανώς κατά την εορτή των Μ. Παναθηναίων. Ανάλογη υποχρέωση είχαν και οι άποικοι της Βρέας (Ε60 στ. 15-16).
Αναθεώρηση (τάξις, στ. 45) του φόρου γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια, κατά την εορτή των Μ. Παναθηναίων. Ειδικοί υπάλληλοι (τάκται) που διορίζονταν από τη βουλή των πεντακοσίων, αφού άκουγαν τις απόψεις των συμμάχων, κατάρτιζαν το φορολογικό πίνακα με τα ονόματα των πόλεων και το ποσό που έπρεπε να καταβάλει η κάθε μια. Τον πίνακα αυτό παρέδιδαν στους ελληνοταμίες, οι οποίοι, σύμφωνα με το παραπάνω ψήφισμα, αναλάμβαναν την υποχρέωση να τον γνωστοποιήσουν.
Άννα Ραμού-Χαψιάδη