| Ἔδοξε τῇ βουλῇ καὶ τῶι δήμωι· πρυτάνεων | |
| γνώμηι· περὶ ὧν ἐπῆλθον προστάται καὶ στρα- | |
| τηγοί· ἐπειδὴ Τελευτίας Θευδώρου Κῶιος | |
| ἀνὴρ καλὸς καὶ ἀγαθός ἐστιν εἰς τὴν πόλιν | |
| 5 | καὶ ἰδίαι τε τοῖς ἐντυνχάνουσιν τῶν πολιτ<ῶ>ν |
| εὐχρηστῶν διατελεῖ καὶ κατὰ κοινὸν παντὶ | |
| τῶι δήμωι εὔνους ὑπάρχει, ἀεί τι καὶ λέγων | |
| καὶ πράσσων ὑπὲρ τοῦ πλήθους, ἵνα ἐπαινεθῇ | |
| τε ὑπὸ τῆς βουλῆς καὶ τοῦ δήμου καὶ στεφανω̣- | |
| 10 | θῇ χρυσῶι στεφάνωι ἀπὸ πλήθους ὅσου |
| πλίστου ἔξεστι ἐκ τῶν νόμων, γένηται δὲ | |
| καὶ πρόξενος τῆς πό<λ>εως, δοθῆι δὲ αὐτῶι κα[ὶ] | |
| πολιτείa[[ν]] μετέχοντι πάντων ὧν καὶ τοῖς ἄλ- | |
| λοις πολίταις μέτεστιν, τὰ δὲ αὐτὰ ὑπάρχῃ τίμ[ι]- | |
| 15 | α καὶ τοῖς ἐκγόνοις αὐτοῦ, ὑπάρχῃ δὲ αὐτῷ κα[ὶ] |
| προεδρία ἐν τοῖς ἀγῶσι πᾶσι οἷς ἡ πόλις τίθ[η]- | |
| σι, καὶ ἵνα ὁ ἀγωνοθέτης ἐπιμελὲς ποιήσητα̣[ι] | |
| ὅπως ἀνανγελῇ ὁ στέφανος, ὧι τετίμη- | |
| ται Τελευτίας ἐν τοῖς πρώτοις Διονυσίο[ις], | |
| 20 | δεδόχθαι Ἰασεῦσι· ἐπαινέσαι Τελευτίαν |
| Θευδώρου Κῶιον εὐνοίας ἕνεκε τῆς εἰς τὴν [πό]- | |
| λιν καὶ στεφανῶσαι χρυσέωι στεφάνωι̣ [ἀπὸ] | |
| πλήθους ὅσου πλείστου ἔξεστιν ἐκ τῶν ν[ό]- | |
| μων ἀρετῆς ἕνεκεν καὶ εὐνοίας τῆς ε vac. ἰ[ς] | |
| 25 | τὸ πλῆθος τὸ Ἰασέων, εἶναι δὲ καὶ προεδρίαν ἐ[ν] |
| τοῖς ἀγῶσι πᾶσι, ὑπάρχειν δὲ αυτὸν καὶ πρόξεν[ον] | |
| τῆς πόλεως, δεδόσθαι δὲ αὐτῶι καὶ πολιτείαν μ[ε]- | |
| τέχοντι πάντων ὧν καὶ τοῖς ἄλλοις πολίταις μέ- | |
| τεστι, ἐπικληρῶσαι δὲ αὐτὸν καὶ ἐπὶ φυλὴν ἐν τ[οῖς] | |
| 30 | ἐννόμοις χρόνοις, τὰ δὲ αὐτὰ ὑπάρχειν καὶ τοῖς ἐκ̣[γό]- |
| νοις αὐτοῦ, τὸν δὲ ἀγωνοθέτην ἐπιμελὲς πο[ιή]- | |
| σασθαι ὅπως ἀνανγελῇ ὁ στέφανος, ὧι τετίμη[ται] | |
| Τελευτίας, τῆς ἀνανγελίας γινομένης ἐν | |
| τοῖ<ς> πρώτοις Διονυσίοις μετὰ τὴν πομπήν· ἵνα [δὲ] | |
| 35 | καὶ Κῶιοι εἰδήσωσι τὴν Τελευτία καλοκἀγαθίαν [καὶ] |
| τὴν Ἰασέων εὐχαριστίαν, ἑλέσθαι πρεσβευτ[ήν]· | |
| τὸν δὲ αἱρεθέντα ἀφικόμενον πρὸς Κώιους πε[ρί τε] | |
| τῆς Τελευτία καλοκἀγαθίας καὶ τῆς πρὸς τὸvν [δῆ]- | |
| μον εὐνοίας ἐνφανίσ[αι καὶ πα]ρακαλεῖν οἰκήου̣[ς] | |
| 40 | καὶ φίλους καὶ συμμά[χους ὑπάρχ]οντας τῆς πό[λ]- |
| [εω]ς φ̣ι̣λ̣ο̣φ̣ρό̣νω̣ς ἀ̣π[οδέξασθαι τὰ] ἐψηφισμέν[α–] |
Η βουλή και ο δήμος αποφάσισαν, μετά από πρόταση των πρυτάνεων, αναφορικά με όσα εισηγήθηκαν οι προστάτες και οι στρατηγοί. Επειδή ο Τελευτίας, γιος του Θεoδώρου, από την Κω είναι καλός και ενάρετος απέναντι στην πόλη (στ. 5) και κατ’ ιδίαν δείχνει συνεχώς καλή διάθεση στους πολίτες που συνδιαλέγονται μαζί του και δημοσίως συμπεριφέρεται ευνοϊκά προς το σύνολο του δήμου μιλώντας και πράττοντας πάντα προς όφελος του λαού. Για να επαινεθεί, λοιπόν, από τη βουλή και τον δήμο και να στεφανωθεί (στ. 10) με χρυσό στεφάνι, του οποίου η αξία να αναλογεί στο μέγιστο ποσό των χρημάτων που επιτρέπεται από τους νόμους, και να γίνει πρόξενος της πόλης και να του δοθεί, επίσης, το δικαίωμα του πολίτη, ώστε να συμμετέχει σε όλα όσα μετέχουν και οι άλλοι πολίτες, και να ισχύουν οι ίδιες τιμές (στ. 15) και για τους απογόνους του, και να του δοθεί επιπλέον τιμητική θέση σε όλους τους αγώνες που διοργανώνει η πόλη, και να φροντίσει ο αγωνοθέτης την αναγγελία του στεφανιού με το οποίο τιμήθηκε ο Τελευτίας στην αμέσως επόμενη γιορτή των Διονυσίων. (στ. 20) Να αποφασίσουν οι Ιασείς να επαινέσουν τον Τελευτία, γιο του Θεοδώρου, από την Κω λόγω της εύνοιάς του απέναντι στην πόλη και να τον στεφανώσουν με χρυσό στεφάνι, του οποίου η αξία να αναλογεί στο μέγιστο ποσό των χρημάτων που επιτρέπεται από τους νόμους, για την αρετή του και την εύνοιά του προς (στ. 25) τον λαό των Ιασέων. Και να έχει, επίσης, τιμητική θέση σε όλους τους αγώνες και να είναι πρόξενος της πόλης και να του δοθεί το δικαίωμα του πολίτη, ώστε να συμμετέχει σε όλα όσα μετέχουν και οι άλλοι πολίτες. Επίσης, να ενταχθεί σε φυλή με κλήρωση μέσα στα (στ. 30) έννομα χρονικά περιθώρια, και να διατηρηθούν τα ίδια και για τους απογόνους του. Και ο αγωνοθέτης να φροντίσει την αναγγελία του στεφανιού με το οποίο τιμήθηκε ο Τελευτίας και η αναγγελία αυτή να γίνει στα επόμενα Διονύσια μετά την πομπή. Για να (στ. 35) πληροφορηθούν, όμως, και οι Κώοι την ενάρετη στάση του Τελευτία και την ευγνωμοσύνη των Ιασέων, να εκλεγεί πρέσβης ο οποίος φτάνοντας στους Κώους να εκθέσει την καλοσύνη του Τελευτία και την εύνοιά του προς τον δήμο και να παροτρύνει όσους είναι συγγενείς (στ. 40) και φίλοι και σύμμαχοι της πόλης, να αποδεχθούν τις αποφάσεις με καλή διάθεση…
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Παντελίδης 1887: 76-78 αρ. 6· I.Cos Paton 15· SGDI 3630· Michel, Recueil 470· Robert 1927: 120-121 αρ. 4 – τμήμα της επιγραφής (SEG IV 218)· I.Cos Segre ED 133· Benedum 1977: 235-236 αρ. 2 πίν. IX – τμήμα της επιγραφής (SEG XXVII 517)· I.Iasos 51· IG XII 4, 1, 172· Σ. Γαλανάκη στο Ανθολόγιο 39-46: Ε3.
Η έκδοση του κειμένου βασίστηκε στο Σ. Γαλανάκη στο Ανθολόγιο 39-46: Ε3.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Hicks 1887: 111-113· Preuner 1894: 550-552· Jost 1935: 19, 22-23, 31, 39, 47-48· Sherwin-White 1978: 18, 219 (Onomasticon)· Höghammar 1996: 341-343 πίν. 71.2, 72.1· Rhodes – Lewis, Decrees σελ. 338-340.
Πρώτος ο Hicks 1887: 111-113 ταύτισε τον Τελευτία της επιγραφής μας με το πρόσωπο στο οποίο είναι αφιερωμένο το επιτύμβιο επίγραμμα του Αντιπάτρου από τη Σιδώνα (Παλατινὴ Ἀνθολογία 7.426). Με βάση την ταύτιση αυτή το ψήφισμα χρονολογείται στο β’ μισό του 2ου αι. π.Χ.
Το όνομα του Τελευτία εμφανίζεται, επίσης, σε δύο επιγραφές με ρυθμίσεις σχετικές με τους ιερείς του Ηρακλή Καλλινίκου και των Ασκληπιού, Υγείας και Hπιόνας (IG XII 4, 1, 305 και 311), καθώς και σε τιμητικό ψήφισμα για διαιτησία ανάμεσα σε δύο πόλεις (I.Cos Segre EV 207). Τα κείμενα αυτά συζητήθηκαν από την Höghammar 1996: 348-350, η οποία ταυτίζει τον σε αυτά μαρτυρούμενο Τελευτία με τον επιφανή Κώο της επιγραφής μας και τα τοποθετεί κατά συνέπεια στο β΄ μισό του 2ου αι. π.Χ., σε αντίθεση με τον Μ. Segre (I.Cos Segre), που κατέληγε σε πρωιμότερη χρονολόγηση (3ο αι. π.Χ.).
Τα δύο μεγαλύτερα κομμάτια της στήλης βρέθηκαν στην οικία Α. Θυμανάκη στην Κω. Για το τρίτο (κάτω αριστερά) δεν δίνονται πληροφορίες από τον εκδότη. Φυλάσσεται στην αποθήκη του Κάστρου στην Κω.
Τα ψηφίσματα είναι κείμενα που διατυπώνονται και ψηφίζονται από τα συλλογικά πολιτειακά όργανα των ελληνικών πόλεων (βουλή/συνέδριον, ἐκκλησία τοῦ δήμου) μέσα από διαδικασίες οι οποίες ποικίλλουν στις διάφορες πόλεις. Τα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων ρυθμίζουν θέματα σχετικά με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, την οικονομία, τα δημόσια έργα, την οργάνωση γιορτών και αγώνων και γενικά ό,τι αφορά το δημόσιο βίο. Ψηφίσματα δεν εκδίδονται μόνο από ελληνικές πόλεις αλλά επίσης από Συμπολιτείες, Κοινά, Αμφικτυονίες, σωματεία.
Ένας μεγάλος αριθμός ψηφισμάτων αφορά χορήγηση προνομίων ή/και τιμών σε άτομα και ομάδες που έχουν επιδείξει ευεργετικές δραστηριότητες ή υποδειγματικές συμπεριφορές προς την πόλη ή όποιον οργανισμό εκδίδει το ψήφισμα. Πρόκειται για τα τιμητικά ψηφίσματα.
Κατά την ελληνιστική εποχή σημειώνεται αύξηση των τιμητικών ψηφισμάτων, γεγονός που ερμηνεύεται κατά κύριο λόγο ως απάντηση στις συνθήκες και τα αιτήματα της εποχής. Συγχρόνως παρατηρούνται διαφοροποιήσεις ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό τους σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες, ειδικά στα τιμητικά ψηφίσματα που αφορούν μεμονωμένα άτομα. Κατά την πρώιμη και μέση ελληνιστική περίοδο, δηλαδή από τα μέσα του 4ου και ως τα μέσα του 2ου αι. π.Χ., το κείμενο των τιμητικών ψηφισμάτων γίνεται πιο αναλυτικό, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι αποδιδόμενες τιμές. Η δομή και η γλώσσα τυποποιούνται, όροι και επιχειρήματα επαναλαμβάνονται σχεδόν αυτολεξεί σε τιμητικά ψηφίσματα από ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. η ρητορική των τιμητικών ψηφισμάτων παίρνει δύο διαφορετικές κατευθύνσεις που συνυπάρχουν χρονολογικά και αποδίδουν διαφορετικά είδη επιχειρηματολογίας και διαφορετικές τεχνικές πειθούς. Έτσι έχουμε: 1) τα ‘βιογραφικά’ ψηφίσματα (Rosen 1987· Errington 2005) και 2) τα πιο γενικόλογα.
Στήλη λευκού μαρμάρου.
Η στήλη λευκού μαρμάρου είναι σπασμένη σε τρία κομμάτια (ύψ. 0,77 μ., πλ. 0,44 μ., πάχ. 0,05-0,06 μ.). Φθορά υπάρχει στην κάτω και στη δεξιά πλευρά της στήλης. Τα γράμματα είναι τυπικά του 2ου αι. π.Χ. (Benedum 1977: 235-236) και όλα, εκτός του Ο, περίπου του ίδιου ύψους. Οι ακρέμονες είναι πιο εμφανείς στην περίπτωση του Ω.
H συγκεκριμένη επιγραφή είναι ένα τυπικό δείγμα σύντομου και γενικόλογου τιμητικού ψηφίσματος. Η βουλή και ο δήμος της Ιασού στην Καρία της Μικράς Ασίας αποφασίζουν τις τιμές που θα αποδώσουν στον Τελευτία, γιο του Θευδώρου, από την Κω.
Με τρεις αιτιολογικές προτάσεις, που συνδέονται παρατακτικά (στ. 3-7: ἐπειδὴ Τελευτίας Θευδώρου Κῶιος ἀνὴρ καλὸς καὶ ἀγαθός ἐστιν εἰς τὴν πόλιν καὶ ἰδίαι τε τοῖς ἐντυνχάνουσιν τῶν πολιτ[ῶ]ν εὐχρηστῶν διατελεῖ καὶ κατὰ κοινὸν παντὶ τῶι δήμωι εὔνους ὑπάρχει) και δύο αιτιολογικές μετοχές (στ. 7-8: ἀεί τι καὶ λέγων καὶ πράσσων ὑπὲρ τοῦ πλήθους), απαριθμούνται οι λόγοι για τους οποίους ο Τελευτίας αξίζει τις τιμές που προτείνονται και τελικά του αποδίδονται. Αδιαμφισβήτητο είναι ότι, αν και πολίτης άλλης πόλης (Κως) από αυτήν που τον τιμά (Ιασός), ο Τελευτίας ανταποκρίνεται στο πρότυπο του καλού και αγαθού πολίτη. Αν και το ακριβές περιεχόμενο της προσφοράς του Κώιου Τελευτία στην πόλη της Ιασού δεν διευκρινίζεται, το παρόν ψήφισμα εντάσσεται στο πολύπλευρο και πολυσύνθετο φαινόμενο του ευεργετισμού, που γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση κατά την ελληνιστική περίοδο και στηρίζεται στην αρχή της αμοιβαιότητας (εξαιρετική ανάλυση για το φαινόμενο αυτό προσφέρουν οι Gauthier 1985 και Domingo Gygax 2016).
Οι τιμές που προτείνονται για τον Τελευτία είναι επίσης τυπικές του είδους του ψηφίσματος και της εποχής (για τις τιμές στην Αθήνα από τον 5ο ως τον 3ο αι. π.Χ., βλ. Henry 1983). Η πρώτη από τις τιμές, που αποδίδονται συνήθως σε ‘φίλους’ της πόλης, είναι ο δημόσιος έπαινος (στ. 8-9, 20-22). Ακολουθεί η τιμή της στεφάνωσης με χρυσό στεφάνι (στ. 9-11, 22-25). Η επόμενη τιμή είναι η πολύ συνηθισμένη στα ελληνιστικά τιμητικά ψηφίσματα χορήγηση του τίτλου του προξένου (στ. 11-12, 26-27· για αυτόν τον τίτλο βλ. Mack 2015). Στον Τελευτία χορηγείται το δικαίωμα του πολίτη (στ. 12-15, 27-29). Η πολιτογράφηση αποτελεί μια από τις ιεραρχικά υψηλότερες ανταμοιβές που επιφυλάσσουν οι πόλεις στους ξένους ευεργέτες τους. Όπως σε πολλές πολιτογραφήσεις, έτσι κι εδώ προβλέπεται η ένταξη του Τελευτία σε μια από τις φυλές του πολιτικού σώματος με κλήρωση (στ. 29-30). Η πολιτεία, όπως μάλλον και η προξενία αποτελούν τα τίμια που μεταβιβάζονται και στους απογόνους του Τελευτία (στ. 14-15). Ένα ακόμη προνόμιο που παραχωρείται στον Τελευτία είναι η προεδρία, δηλαδή η πρώτη θέση στις γιορτές της πόλης και στο θέατρο (στ. 15-17, 25-26).
Η πρόβλεψη για δημοσιοποίηση των τιμών (με αναγγελία και αναγραφή) είναι αναπόσπαστο τμήμα των τιμητικών ψηφισμάτων (στο συγκεκριμένο ψήφισμα στ. 31 κ.ε.). Αποτελεί στην ουσία μέρος των τιμών και μάλιστα όχι ανέξοδο, αφού τόσο στην περίπτωση της αναγραφής όσο και της αναγγελίας –όταν αυτή γίνεται όχι μόνο στην πόλη που τιμά (στ. 31-34), αλλά και στην πόλη από την οποία προέρχεται ο τιμώμενος (στ. 34 κ.ε.)– γίνονται έξοδα για την ανέγερση της ενεπίγραφης στήλης και την αποστολή πρεσβείας αντιστοίχως. Στόχος είναι η παρακίνηση άλλων πολιτών και η ενεργοποίηση ενός πνεύματος άτυπου ανταγωνισμού.
Σοφία Γαλανάκη